ไส้เลื่อน ต้องรีบผ่าตัดหรือไม่

Fitzgibbons RJ Jr, et al. Watchful waiting is a safe and acceptable option for men with asymptomatic or minimally asymptomatic men : a randomized clinical trial. JAMA 2006;295:285-92.
 

ผู้ป่วยไส้เลื่อนจำนวนมากมักไม่มีอาการ หรือมีอาการบ้างเวลาเคลื่อนไหว แพทย์จึงไม่ได้รีบผ่าตัดให้ และอาจรอจนกว่ามีอาการปวดจึงผ่าตัดรักษา ซึ่งเป็นวิธีการรักษามาตรฐานเพื่อป้องกันการแทรกซ้อนจากลำไส้ถูกรัด. ที่ผ่านมายังไม่มีการศึกษาว่าการปล่อยไว้จนกว่ามีอาการจึงค่อยผ่าตัดแก้ไขมีผลเสียมากกว่าการรีบผ่าตัดหรือไม่. การศึกษานี้รวบรวมผู้ป่วยชายที่เป็นไส้เลื่อนแต่ยังไม่มีอาการหรือมี  อาการน้อย จำนวน 720 คน ที่มีอายุตั้งแต่ 18 ปีขึ้นไป แล้วสุ่มแบ่งเป็น 2 กลุ่ม กลุ่มแรกเฝ้ารอ ยังไม่ผ่าตัด ส่วนกลุ่มที่สองผ่าตัดรักษาตามมาตรฐาน จากนั้นติดตามผลในระยะปีที่ 2 ถึงปีที่ 4.5.

ตัวชี้วัดหลักคือ อาการเจ็บปวด อาการอึดอัดจนรบกวนกิจกรรมในชีวิตประจำวัน และคุณภาพชีวิตตัวชี้วัดรองคือ ภาวะแทรกซ้อนต่างๆ หลังการศึกษาในปีที่ 2. ระหว่างการศึกษาผู้ป่วยในกลุ่มเฝ้ารอ ข้ามไปกลุ่มผ่าตัด ร้อยละ 23 ส่วนกลุ่มที่ถูกสุ่มให้ผ่าตัดกลับไม่ได้ผ่า ร้อยละ 17 ผู้วิจัยใช้วิธีการวิเคราะห์ข้อมูลแบบ intention to treat. ผลพบว่า ทั้งสองกลุ่มไม่มีความแตกต่างกันในเรื่องความเจ็บปวด การทำกิจกรรมไม่ได้ หรือคุณภาพชีวิตนั้นก็ไม่แตกต่างกันอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อนในกลุ่มที่ผ่าตัดแต่แรก หรือกลุ่มเฝ้ารอที่ข้ามมาผ่าตัดภายหลังก็ไม่แตกต่างกัน. ในกลุ่มที่เฝ้ารอ มีผู้ป่วย 1 ราย มีอาการของลำไส้ถูกรัด แต่ไม่มีการตายของลำไส้ ผู้ป่วยอีกรายมีอาการของลำไส้อุดตันเมื่อปีที่ 4 โดยรวมกลุ่มเฝ้ารอมีอัตราภาวะแทรกซ้อน 1.8/1,000 คน/ปี.

โดยสรุป การเฝ้ารอในผู้ป่วยไส้เลื่อนมีความปลอดภัย และเป็นทางเลือกที่ยอมรับได้สำหรับผู้ป่วยไส้เลื่อนชายที่มีอาการน้อยหรือยังไม่มีอาการภาวะแทรกซ้อนที่เป็นห่วงว่าจะเกิดถ้าไม่ผ่าตัดนั้น มีโอกาสเกิดน้อย และการผ่าตัดในภายหลัง ก็ไม่ได้ทำให้ความเสี่ยงต่อภาวะแทรกซ้อนเพิ่มขึ้น.

วิชัย เอกพลากร พ.บ., Ph.D., รองศาสตราจารย์, ศูนย์เวชศาสตร์ชุมชน,  คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลรามาธิบดี, มหาวิทยาลัยมหิดล