ตาบอด! รักษาให้หายได้หรือไม่

ตาบอดสามารถรักษาให้หายกลับมามองเห็นได้หรือไม่
ผู้ป่วยที่มาด้วยปัญหาตาบอด หรือสายตาเลือนราง ต้องพิจารณาจากสาเหตุที่ทำให้ตาพิการ. สาเหตุที่ส่วนใหญ่ไม่สามารถรักษาได้ เช่น ตาเล็กหรือฝ่อตั้งแต่กำเนิดตาบอดจากอุบัติเหตุอย่างร้ายแรง. ส่วนปัญหาตาบอดหรือสายตาเลือนรางที่พบบ่อยและอาจรักษาให้หายได้ เช่น โรคต้อกระจก โรคจอประสาทตาลอก หรือระดับสายตาผิดปกติ เป็นต้น.

ตามกฎหมายแบ่งประเภทตาบอดเป็นอย่างไร
ตามกฎหมายไทย แบ่งระดับตาบอดและสายตาเลือนรางเป็น 5 ระดับ โดยถือว่าเริ่มมีสายตาเลือนรางตั้งแต่เมื่อวัดระดับสายตาได้เพียง 6/18 คือเมื่อตรวจการมองเห็น (โดยใช้แว่นตาแล้ว) ยังเห็นตัวเลขในแผ่นตรวจตา (Snellen chart) (ภาพที่ 1) เพียง 3 แถวจาก 7 แถว ไปจนถึงมองไม่เห็นแม้แต่แสงสว่าง ถือว่าเป็นภาวะตาบอดขั้น 3 (ดังตารางที่ 1).
 

มีแนวทางการประเมินเพื่อให้คำแนะนำผู้ป่วยว่าจะมีโอกาสรักษาให้กลับมามองเห็นได้หรือไม่อย่างไร
โดยทั่วไป ถ้าตาข้างที่บอดนั้นไม่สามารถมองเห็นได้แม้แต่แสงสว่างแล้ว มักไม่สามารถรักษาให้กลับมามองเห็นได้ แต่ต้องเป็นการตรวจที่ถูกวิธี กล่าวคือใช้บริเวณฝ่ามือปิดที่ตาอีกข้างและใช้ไฟฉาย  ซึ่งต้องมีความสว่างเต็มที่ และไม่มีวงมืดตรงกลาง ส่องไปที่ตาข้างที่จะทดสอบ บอกผู้ป่วยก่อนว่าอย่างไรคือมีไฟและอย่างไรคือไม่มีไฟ แล้วทดสอบหลายๆ ครั้ง ถ้าผู้ป่วยไม่สามารถบอกได้เลยว่า มีไฟส่องหรือไม่ มักไม่สามารถรักษาให้กลับมามองเห็นได้อีก แต่ถ้ายังสามารถมองเห็นแสงไฟได้ดี  ควรแนะนำพบจักษุแพทย์เพื่อประเมินซ้ำว่ายังสามารถให้การรักษาให้กลับมามองเห็นอีกได้หรือไม่.


สาเหตุของตาบอดที่พบได้บ่อยๆ คืออะไร
สาเหตุของตาบอดหรือสายตาเลือนรางที่พบบ่อยได้แก่ ความผิดปกติแต่กำเนิดของดวงตา เช่น ตาเล็กหรือตาดำขุ่นขาวแต่กำเนิด, อุบัติเหตุต่อดวงตา เช่น ถูกกระจกรถบาด หรือถูกวัตถุมีคมแทงบริเวณลูกตา. โรคต้อกระจก (ภาพที่ 2)                                

ซึ่งอาจเป็นแต่กำเนิด หรือจากความเสื่อมตามอายุซึ่งมนุษย์ ต้องเป็นต้อกระจกทุกคน แต่ปัจจุบันเทคโนโลยีทางการแพทย์สามารถให้การรักษาโรคต้อกระจกได้อย่างมีประสิทธิภาพ. ระดับสายตาผิดปกติ เช่น สายตาสั้น สายตายาว หรือสายตาเอียง สามารถรักษาได้ด้วยการใช้แว่นตา คอนแทคเลนส์ หรือเลสิกรักษาสายตา. โรคต้อหินหรือโรคจอประสาทตาลอก โรคทางร่างกายที่มีผลต่อตา เช่น เบาหวานขึ้นจอประสาทตา เชื้อ cytomegalo virus ขึ้นจอประสาทตาในผู้ป่วยโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง เป็นต้น.


ตาบอดหรือตาเลือนราง สามารถใส่แว่นตาให้มองเห็นดีขึ้นได้หรือไม่
ภาวะสายตาเลือนรางที่สามารถใช้แว่นตาทำให้มองเห็นดีขึ้น เฉพาะกรณีที่เกิดจากสายตาสั้น สายตายาวหรือสายตาเอียงเท่านั้น. ส่วนจาก สาเหตุอื่นแว่นตามักไม่สามารถทำให้มองเห็นดีขึ้น ยกเว้นในบางกรณีอาจใช้แว่นที่มีกำลังขยายช่วยเป็นอุปกรณ์ในการช่วยเหลือผู้ที่มีปัญหาสายตาเลือนราง.



คนตาบอด สามารถผ่าตัดเปลี่ยนดวงตาได้หรือไม่
เทคโนโลยีทางการแพทย์ในปัจจุบัน ยังไม่สามารถผ่าตัดเปลี่ยนหรือปลูกถ่ายดวงตาใหม่ได้ รวมทั้ง ส่วนจอประสาทตาไม่สามารถเปลี่ยนใหม่ได้. ส่วนของดวงตาที่สามารถเปลี่ยนได้ในปัจจุบันคือกระจกตาดำ ซึ่งต้องรอกระจกตาบริจาคแล้วนำมาผ่าตัดเปลี่ยนเฉพาะบริเวณกระจกตา และเลนส์ตาซึ่งถ้าขุ่นจะเรียกว่าต้อกระจก สามารถผ่าตัดออก แล้วใส่เลนส์แก้วตาเทียม (ภาพที่ 3) ให้กลับมามองเห็นได้.


 

จะมีวิธีป้องกันตาบอดอย่างไร
ข้อแนะนำการป้องกันตาบอดสำหรับคนทั่วไป คือ การระวังภยันตรายต่อดวงตา เช่นใส่อุปกรณ์หน้ากากป้องกันในขณะทำงานที่มีความเสี่ยง,การรัดเข็มขัดนิรภัยขณะขับหรือนั่งรถ เพื่อป้องกันหน้ากระแทกกระจกรถเมื่อเกิดอุบัติเหตุ, การตรวจสุขภาพตาและวัดความดันลูกตาเพื่อเฝ้าระวังโรคต้อหินทุกปีในผู้ที่มีอายุตั้งแต่ 40 ปีขึ้นไป หรือมีประวัติโรคต้อหินในครอบครัว. การควบคุมโรคทางกายที่อาจมีผลต่อดวงตา เช่น ควบคุมระดับน้ำตาลในผู้ป่วยเบาหวาน หรือใช้ยาต้านไวรัสเพื่อป้องกันการลดต่ำของภูมิคุ้มกัน (CD4+) ในผู้ป่วยโรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง เป็นต้น. หลีกเลี่ยง การซื้อยาหยอดตาใช้เอง เช่น ยากลุ่มสตีรอยด์อาจทำให้ตาบอดจากโรคต้อหินได้.


ถ้าตาบอดรักษาไม่ได้ ยังพอมีวิธีการช่วยเหลือผู้ป่วยอย่างไร
ในกรณีที่ตาบอดหรือสายตาเลือนรางที่จักษุแพทย์วินิจฉัยว่าไม่สามารถรักษาให้มองเห็นดีขึ้นได้ อาจปรึกษาจักษุแพทย์ถึงการใช้เครื่องมือช่วยสายตาเลือนราง เช่น กล้องส่องขยาย แว่นขยายสำหรับอ่านหนังสือ ซึ่งอาจช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้ (ภาพที่ 4).

ศักดิ์ชัย วงศกิตติรักษ์ พ.บ., สาขาวิชาจักษุวิทยา, คณะแพทยศาสตร์,มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
วีรพัฒน์ สุวรรณธรรมา พ.บ. ภาควิชาศัลยศาสตร์ ,คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาล รามาธิบดี, มหาวิทยาลัยมหิดล