ตะกร้าความคิด อันหลากหลายงดงาม

24 เมษายน 2552 นับเป็นวันดีเดย์ของข่าว "หวัดหมู" ด้วยเวลาเพียงไม่ถึงสองสัปดาห์ ข่าวนี้ไม่เพียงเรียกความสนใจ หากยังสร้างความปั่นป่วนต่อการดำเนินชีวิตประจำวันของสังคมทั่วโลก.

แรงกระเพื่อมของคลื่นข่าวดังกล่าว แสดงให้เห็นศักดิ์ศรี และความน่าเชื่อถือขององค์การอนามัยโลก ต่อรัฐบาลและสื่อมวลชนทั่วโลก ในด้านหนึ่ง นี่คือ เรื่องดีที่ประชาคมโลก มีที่พึ่งทางความรู้เกี่ยวกับสุขภาพอย่างหายห่วง น้ำหนักคำพูดขององค์การอนามัยโลกมิได้เกิดขึ้นลอยๆ หากวางอยู่บนเงื่อนไขสำคัญ ที่ ท่านอ.ประเวศ วะสีกล่าวไว้ นั่นคือ องค์การอนามัยโลกสามารถเข้าถึงแหล่งความรู้สุดยอดโดยไร้ขีดจำกัด...ถ้าทุกประเทศในโลกมีกลไกคล้ายๆ กันนี้ ก็เท่ากับมีจุดเชื่อมแหล่งความรู้อันทรงพลัง เอ...แล้วประเทศไทยเรามีจุดเชื่อมอย่างนี้ไหมหนอ ?

ความฉับไวในการตอบสนองต่อ "หวัดหมู" ของประเทศต่างๆ บ่งชี้ว่า ประชาคมโลกยังมีความทรงจำแจ่มชัดเกี่ยวกับการระบาดของซาร์สและหวัดนก เมื่อหลายปีก่อน พูดภาษาชาวบ้าน ก็เรียกว่า "เจ็บแล้วรู้จักจำ" ไม่เพียงมีความทรงจำ เครือข่ายนักวิชาการและนักการสาธารณสุขในที่ต่างๆทั่วโลกยังทำหน้าที่เป็นหูเป็นตา คอยจับจ้องอยู่ไม่เสื่อมคลาย จึงมีความฉับไวในการค้นหา ค้นพบ และตอบสนองต่อสถานการณ์ นี่คือ นัยสำคัญของการ  มีระบบเฝ้าระวังโรค.

อย่างไรก็ตาม สรรพสิ่งล้วนมีสองด้าน เป็นธรรมดา อีกด้านหนึ่งที่อาจเป็นจุดอ่อนของ  ระบบเฝ้าระวังโรค และจุดเชื่อมอันทรงพลังอย่างองค์การอนามัยโลก คือ ภาวะภูมิไวเกิน หรือกระต่ายตื่นตูม.

คนที่จุดประเด็นนี้ คือ คุณจอร์จ ฟรายแมน เขาเสนอบทความเรื่อง the Geopolitics of Pandemics¹ ข้อสังเกตที่น่าสนใจของคุณฟรายแมน ได้แก่

ก) หวัดหมู ไม่รุนแรงอย่างที่กลัวกัน เมื่อเทียบกับไข้หวัดใหญ่ที่คร่าชีวิตคนทุกปี  ปีละครึ่งล้านทั่วโลก และ 36,000 คนในสหรัฐฯ (ตอนนี้มีเพียง 2 คนที่ เสียชีวิตจากหวัดหมูในสหรัฐฯ) ยิ่งเทียบกับหวัดนกซึ่งตายเกินครึ่ง2 หวัดหมูนับว่ารุนแรงน้อยกว่ามาก (ตายร้อยละ 23 จาก 1584 รายในสหรัฐฯและเมกซิโกรวมกันโดยยืนยันด้วยผลทางห้องปฏิบัติการ)...  ผู้เขียน.

ข) เมื่อไม่รุนแรง จึงเป็นไปได้ว่า หวัดหมู อาจเริ่มระบาดก่อนหน้าจะเป็นข่าวนานพอดู ความที่โรคไม่รุนแรงผู้ป่วยจำนวนไม่น้อยก็คงไม่ไปหาหมอ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศที่ไม่มีหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าอย่างประเทศไทยหรือยุโรป.

ค) แม้ไม่รุนแรง แต่การติดต่อได้ง่ายด้วยการสัมผัสในชีวิตประจำวัน ทำให้โรคแพร่กระจายได้เร็ว ยิ่งอาศัยการเดินทางอย่างรวดเร็วในโลกปัจจุบัน หวัดหมูจึงกระโดดพรวดๆจากเมกซิโกไปไกลทั่วโลกในชั่วข้ามวัน.

ง) ด้วยเงื่อนไขในข้อ ข) และค) คุณฟรายแมน เลยชี้ว่า การค้นพบพื้นที่ใหม่ๆที่โรคแพร่ไปอาจเป็นภาพลวงตา แท้ที่จริงเป็นการค้นพบพื้นที่ที่โรคไปปรากฏอยู่แล้วโดยบังเอิญมากกว่า.

ในโลกวิชาการ การมองต่างมุมเป็นของดี เพราะช่วยให้เกิดการมองอะไร อะไร อย่างรอบด้าน นำไปสู่ข้อถกเถียง ใคร่ครวญอย่างพิถีพิถัน สอดคล้องกับหลักกาลามสูตรของพระพุทธองค์ อันเป็นเงื่อนไขแห่งการเจริญสติปัญญาให้ยิ่งๆขึ้นไป.

มองต่างมุม จะเกิดได้และสืบสานต่อไปอย่างมั่นคง ก็ต้องอาศัยการเปิดกว้างทางความคิดและค่านิยมที่ยืดหยุ่นต่อความเห็นต่างของสังคม และแน่นอนยังต้องอาศัยปริมาณนักคิดที่มากพอ สมดัง คำกล่าวว่า "ร้อยบุปผาประชันโฉม ร้อยสำนักประชันเสียง".

(ศาสตราจารย์ นายแพทย์ไพบูลย์ สุริยะวงศ์ไพศาล)

1 http://www.stratfor.com/weekly/20090504_geopolitics_pandemics

2 World Health Organization. Epidemiology of WHO-confirmed human cases of avian influenza A (H5N1) infection. Wkly Epidemiol Rec 2006; 81:249-60.

3http://www.who.int/csr/don/2009_05_06d/en/index.html accessed 7 May 2009