เรื่องน่ารู้เกี่ยวกับ "วัคซีน"

ผู้ป่วย : วัคซีนสามารถป้องกันโรคได้อย่างไร
เภสัชกร :เมื่อเราได้รับวัคซีน ร่างกายจะสร้างสารที่เรียกว่า “แอนติบอดี้” (antibodies) ขึ้นมา ซึ่งก็คือโปรตีนในร่างกายที่มีหน้าที่ต่อสู้กับเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียที่อยู่ในวัคซีนนั้นๆ โดยเชื้อนั้นอาจเป็นชนิดที่ถูกทำให้อ่อนกำลังลงหรือชนิดเชื้อตายก็ได้ “แอนติบอดี้” ที่สร้างขึ้นมานี้จะจดจำเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียเอาไว้ แล้วจะถูกเก็บอยู่ในระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายต่อไป หากในอนาคตเราได้รับเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียชนิดเดิมเข้าสู่ร่างกาย “แอนติบอดี้” ตัวนั้นก็ สามารถต่อสู้และฆ่าเชื้อไวรัสหรือแบคทีเรียได้ ทำให้เราไม่เกิดการติดเชื้อโรคนั้น เมื่อเวลาผ่านไปภาวะภูมิคุ้มกันโรคบางชนิดสามารถคงอยู่ได้นานตลอดชีวิต แต่บางชนิดภาวะภูมิคุ้มกันโรคอาจลดลง จึงเป็นสาเหตุที่ทำให้เราต้องมีการฉีดวัคซีนเพื่อกระตุ้นภูมิคุ้มกันโรค

ผู้ป่วย : ใครบ้างที่ควรจะได้รับวัคซีน
เภสัชกร : วัคซีนมีความสำคัญทั้งต่อตัวเรา และต่อชุมชน โดยจะเห็นว่าเมื่อมีการนำวัคซีนมาใช้ครั้งแรก สามารถทำให้อัตราการเจ็บป่วยหรือการเสียชีวิตของประชาชนลดลงได้ ทั้งนี้เนื่องจากโรคต่างๆ สามารถป้องกันได้โดยการรับวัคซีน เช่น หัด คางทูม ไอกรน และโปลิโอ เป็นต้น วัคซีนป้องกันผู้คนจากความเจ็บป่วย ทำให้สามารถทำกิจกรรมได้ตามปกติ และป้องกันการเสียชีวิตได้ วัคซีนช่วยป้องกันการแพร่ระบาดของโรคไปสู่ประชาชนกลุ่มใหญ่ รวมถึงผู้ที่ไม่เคยได้รับวัคซีนอีกด้วย
ผู้ป่วย : วัคซีนจะทำให้เกิดอันตรายได้หรือไม่
เภสัชกร : ก่อนที่จะมีการนำวัคซีนมาใช้นั้น ต้องผ่านการรับรองความปลอดภัยและประสิทธิภาพจากองค์การอาหารและยาก่อน วัคซีนมีประโยชน์มาก แต่ไม่มีวัคซีนใดที่จะมีประสิทธิภาพและความปลอดภัยได้ 100% วัคซีนสามารถทำให้เกิดอาการข้างเคียงได้เล็กน้อย เช่น มีไข้ หรือปวดบริเวณที่ฉีด โดยอาการข้างเคียงเหล่านี้ไม่ร้ายแรงและจะหายไปได้เอง แต่อาจพบอาการข้างเคียงที่รุนแรงได้ เช่น การแพ้วัคซีน (พบได้น้อยมาก) หายใจลำบาก ไอหอบ ผื่น อ่อนเพลีย มึนงง บวมที่ลำคอ หรือหัวใจเต้นเร็ว เป็นต้น

ผู้ป่วย : ใครบ้างที่ต้องระมัดระวังเป็นพิเศษก่อนที่จะได้รับวัคซีน
เภสัชกร : ผู้ที่มีประวัติแพ้วัคซีน แพ้ไข่ แพ้ยา (เนื่องจากวัคซีนบางชนิดจะมีไข่หรือยาบางชนิดเป็นส่วนประกอบ) ส่วนหญิงตั้งครรภ์ ผู้ที่ป่วย หรือผู้ที่มีการติดเชื้อ ไม่ควรได้รับวัคซีนบางชนิด ดังนั้น หากทราบว่าแพ้อาหาร ยา หรือวัคซีนชนิดใด ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบก่อนทุกครั้ง
ผู้ป่วย : หากตอนนี้ไม่สบายจะสามารถรับวัคซีนได้หรือไม่
เภสัชกร : หากมีอาการเจ็บป่วยเพียงเล็กน้อย เช่น หวัด ท้องเสีย หรือมีไข้ต่ำๆ สามารถรับวัคซีนได้โดยไม่มีอันตรายใดๆ แต่ถ้าเป็นอาการเจ็บป่วยที่รุนแรง ควรรอให้หายดีก่อน

เรียบเรียงโดย ภญ.ณัชชา ผลศรัทธา ศูนย์ข้อมูลยา (Drug Information Service)
ให้คำปรึกษาการใช้ยา โทร.02-6671480 E-mail: [email protected]