ใช้ปรอทอุดฟันจะเป็นอันตรายไหม

ดิฉันเคยทราบมาว่าปรอทเป็นอันตรายต่อ ร่างกายมนุษย์ ทำไมจึงใช้เป็นส่วนประกอบในการอุดฟัน ไม่เป็นอันตรายหรือ เพราะต้องใช้เคี้ยวอาหารแล้วกลืนลงกระเพาะ
ผู้ถาม นุจรีย์/กรุงเทพฯ
ผู้ตอบ ท.พ.ไพฑูรย์ สุริยะวงศ์ไพศาล 

ถาม ดิฉันไปให้สถานพยาบาลแห่งหนึ่งตรวจฟัน หมอพบว่าคอฟันที่อุดไว้เดิมซี่หนึ่งมีรอยแตก ต้องกรออุดใหม่ ว่าแล้วหมอก็ทำการแคะออกอย่างรวดเร็ว (หมอทำงาน ว่องไวมากเพราะมีคนไข้รออยู่อีกเตียงหนึ่ง โดยที่หมอทำพร้อมกัน ๒ เตียง) แล้วหมอบ่นว่าแคะไม่ออกเรียกเครื่องมือมากรอ พอกรอได้ยินหมออุทานว่าแตกเป็นโพรงใหญ่ และเลือดออกมาก จนหมอหยุดกรอและอุดห้ามเลือดไว้
ทิ้งไว้ครู่หนึ่งและหมอไปทำอีกเตียงหนึ่ง แล้วหมอก็มาดูและว่าเลือดหยุดพอดี แต่ได้ยินหมอพูด กับพยาบาลว่านี่ไม่ใช่ยาห้ามเลือดนี่เพราะถ้าเป็นยาห้ามเลือดจะต้องเป็น สีน้ำตาล แต่อย่างไรก็ดีหมอก็พอจะอุดได้ พอจะอุดก็ถามพยาบาลว่าเอาอะไรอุดดี พยาบาลว่า “ใช้กรัม” หมอว่า “ไม่มีแขน” ต้องหา “แขน” ให้ได้ก่อน แล้วคล้ายจะเรียกหาแขนพลาสติก เพราะแขนที่จะใช้ไม่มี ขณะอุดได้ยินเรียกพยาบาล “เร็วๆขออีกหน่อย เพราะหาโอกาสขณะเลือดหยุดยาก” ก่อนที่พยาบาลจะส่งให้ได้ยินพยาบาลพูดว่า “เลือดยังไหลอยู่” หมอว่า“ไม่เป็นไร ไหลด้านหลัง ไม่เกี่ยวกัน” ระหว่างอุดได้ ยินพยาบาลถามว่า “เอา ปรอทอีกไหม” ฯลฯ ดิฉันขอเรียนถามคุณหมอ ดังนี้
๑. ฟันซี่ที่รักษารากฟันไว้แล้ว ต้องอุดฟันใหม่หรือไม่ ทำไมจึง แตกเป็นโพรงและเลือดออกมาก (เพราะแคะเอาวัสดุที่อุดไว้ข้างในออกมาทั้งแท่งใช่ไหม) เมื่ออุดใหม่จะใช้การได้หรือไม่ มีอะไรเป็นอัน-ตรายหรือไม่ หรือเลือดออกเพราะ ของแหลมโดนเหงือก
๒. ดิฉันเคยทราบมาว่าปรอทเป็นอันตรายต่อร่างกายมนุษย์ ทำไมจึงใช้เป็นส่วนประกอบในการอุดฟัน ไม่เป็นอันตรายหรือ เพราะต้องใช้เคี้ยวอาหารแล้วกลืนลงกระเพาะ (ได้ยินพยาบาลถามหมออย่าง ชัดเจนว่า “เอาปรอทอีกไหม”) และพอจะสันนิษฐานได้ไหมว่าหมอใช้วัสดุอะไรอุดฟันซี่นี้
๓. ถ้าหมออุดทั้งๆที่เลือดยังไหลอยู่ หรือมีเลือดไหลตกค้างอยู่ภายในจะหมักหมมก่อเชื้อโรคหรือไม่

ตอบ ๑. ฟันที่รักษารากฟันแล้ว จะมีการเปลี่ยนแปลงที่สำคัญต่อตัวฟัน คือ โครงสร้างของเนื้อฟันจะอ่อนแอลง ทำให้แตก หัก หรือบิ่นง่ายกว่าปกติ ในบางกรณีหมอมักจะแนะนำให้ทำครอบฟันภายหลังจากรักษารากฟันให้แล้ว เพื่อป้องกันการแตก หัก ดังกล่าว
แต่ในบางกรณีก็อาจอุดด้วยวัสดุอุดฟันถาวรชนิดใดชนิดหนึ่งก็ได้ ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของหมอเป็นรายๆไป ซึ่งในกรณีของการเลือกใช้วิธี อุดฟันภายหลังจากรักษารากฟัน ก็อาจต้องอุดใหม่อีก ถ้ามีการผุ หรือชำรุดของวัสดุอุดฟันเพิ่มขึ้น ในกรณีของฟันที่เป็นปัญหาของคุณซี่นี้ หมอคิดว่าอาจเกิด การผุใต้รอยอุดเก่าจนเกิดโพรงอยู่ใต้รอยอุด เมื่อกรอรื้อวัสดุอุดออกจึงพบโพรงที่ว่านั้น ส่วนเลือดที่ออกนั้นน่าจะเกิดจากหัวกรอหรือเครื่องมือที่ใช้แคะวัสดุอุดไปบาดถูกเหงือกรอบรอยอุดทำให้เลือดออก ไม่น่าจะเป็นเลือดที่ออกมาจากโพรงประสาทฟัน เพราะฟันซี่นี้ได้รับการรักษารากฟันแล้ว จึงไม่มีหลอดเลือดอยู่ในโพรงประสาทฟันอีก เมื่อเลือดออกจากเหงือก ถ้าหมอทำการห้ามเลือดได้สนิทแล้วก็สามารถทำการอุดให้ได้โดยไม่เป็นอันตรายใดๆ

๒. ปรอทเป็นอันตรายต่อมนุษย์ จริง แต่ปรอทที่นำมาใช้ทางทันต-กรรมนั้นถูกนำมาใช้เพื่อผสมกับโลหะ อื่นๆ ได้แก่ สังกะสี เงิน ทองแดง เพื่อให้ได้วัสดุอุดฟันที่คงทน เรียกว่าอมัลกรัม เมื่อผสมดีแล้วนำมาอุดฟันได้ไม่เป็นอันตรายใดๆ ซึ่งวัสดุชนิดนี้มีใช้กันมานานร่วมร้อยปีแล้ว ไม่เคยพบว่าเป็นอันตรายร้ายแรง อะไร จะพบก็เพียงการแพ้ในบางคน ซึ่งก็น้อยมากๆ แต่ก็แก้ไขได้ด้วยการรื้อออกเปลี่ยนไปใช้วัสดุชนิดอื่นแทน ฟันซี่นี้ของคุณคงได้รับการ อุดด้วยอมัลกรัม

๓. ถ้าเลือดยังไหลอยู่ คงอุด ไม่อยู่หรอกครับ เพราะอมัลกรัม ไม่มีคุณสมบัติยึดติดกับเนื้อฟันเลย โดยเฉพาะเมื่อเนื้อฟันเปียกชื้น ปัญหาความกังขาต่อการรักษา ลักษณะเดียวกับคุณมีให้ได้ยินอยู่เสมอๆ ทั้งนี้เพราะคนไข้ไม่กล้า ซักถามหมอให้กระจ่าง หมอบางท่านก็ไม่พยายามอธิบายให้คนไข้สบายใจ สรุปคือเป็นปัญหาของการสื่อสารระหว่างหมอกับคนไข้ ซึ่งบางครั้งทำให้เป็นเรื่องขึ้นมาได้ บางครั้งทำให้เรื่องเล็กกลายเป็นเรื่องใหญ่ ได้ ในส่วนของคนไข้ควรจะปฏิรูปความกล้าของตนเองเสียที จะได้ ไม่เป็นเรื่อง