เมื่อหนอนน้อย...กลายเป็นผีเสื้อ

เดือนเมษายน เป็นเดือนที่แพทย์จบใหม่กำลังเดินทางไปยัง
โรงพยาบาลจังหวัด และโรงพยาบาลชุมชนทั่วประเทศ
ไม่ว่าน้องจะจับฉลากเลือกลูกปิงปองได้จังหวัดที่ต้องการและไม่ต้องการ
ก็ล้วนแต่ให้สิ่งต่างๆที่แตกต่างกัน ดังมีผู้กล่าวไว้ว่า "สิ่งที่เกิดขึ้นแล้ว ทุกอย่างดีเสมอ"

ผมเกิดในกรุงเทพมหานคร ไม่เคยเห็นคนทุกข์คนยากในชนบท มีบ้างที่เห็นขอทาน แต่ไม่เคยให้เงิน เพราะมีคนบอกว่าจนไม่จริง เติบโตมาดิ้นรน ไขว่คว้า หามาซึ่งสิ่งที่อยากได้ แก่งแย่ง แข่งขันในการเรียน ให้ได้อยู่เหนือกว่าคนอื่น เพื่อไม่ให้สารบางอย่างที่ก่อให้เกิดความทุกข์จากการที่เห็นคนอื่นดีกว่าหลั่งออกมา.

มนุษย์คงเกิดมาพร้อมกับสัญชาตญาณความอยู่รอด ที่แฝงอยู่ในส่วนแกนกลางของสมองให้ต้องเติบโต ดิ้นรน เรียนรู้ที่จะแก่งแย่ง แข่งขัน เอาตัวรอด เพื่อดำรงเผ่าพันธ์และวิวัฒนาการของมนุษย์ไว้ แต่ธรรมชาติได้มอบสมองที่มีรอยหยักมากกว่าสัตว์อื่นๆไว้เพื่อเรียนรู้ไม่ใช่เพียงอยู่รอด แต่อยู่ร่วม ให้มนุษย์เป็นสิ่งมีชีวิตชนิดเดียวที่ยอมตายเพื่อผู้อื่น ยอมตายเพื่ออุดมการณ์ได้ ทั้งที่มันไม่เคยแตะต้องและสัมผัสได้จริงในโลกมนุษย์แห่งนี้.

ขอบคุณรัฐบาลที่มอบโอกาสภาคบังคับให้ผมไปใช้ทุนในชนบท 3 ปี ได้พบคนที่มีความทุกข์อย่างมาก ได้รับรู้และสัมผัสจิตใจของเขา ผ่านความรู้สึกและตัวตนของเรา. เมื่อเห็นคนในชนบทเหล่านั้น บางครั้งผมรู้สึกอายเหมือนกัน เวลาใส่เสื้อผ้าดีๆ กินอาหารหรูๆ ในขณะที่เขากำลังจะไม่มีกิน ผมเกิดคำถามที่ว่า ผมมีสิทธิ์อะไรมากกว่าเขาในการใช้ทรัพยากรอย่างไม่จำกัด ผมมีสิทธิ์อะไรในการที่จะนิ่งดูดายแล้วทิ้งพวกเขาที่เจ็บป่วยทุกข์ยากไว้โดยไม่เหลียวแล มีบางคำตอบสำหรับคำถามนี้ว่า ก็นี่คือกฎธรรมชาติ. กวางที่อ่อนแอย่อมเป็นเหยื่อของสิงโต ในกระแสแห่งการคัดเลือกพันธ์ตามธรรมชาติ อีกเสียงหนึ่งกลับแย้งว่า การดูแลกันของมนุษย์ด้วยหัวจิตหัวใจนั้น ไม่ใช่เป็นเหตุผลที่ธรรมชาติให้เรามีรอยหยักของสมองมากกว่าสัตว์อื่นหรอกหรือ.

เมื่อเราอยู่ในสังคมที่มีแต่คนที่ดีกว่าเรา เราก็จะอิจฉาอยากมีอยากเป็นอย่างเขา แต่เมื่อเราได้พบคนที่ลำบากกว่า ความอยากมี อยากได้ก็จะหายไป เหลือเพียงความอยากให้ การได้ทำงาน 3 ปีในชนบทจะเป็นโอกาสดีของน้องๆที่จะได้เรียนรู้ ปรับเปลี่ยนแนวคิดมุมมองของเราต่อโลกและสังคมนี้ได้ไม่มากก็น้อย.

ถ้าเราเคยสังเกตวงจรชีวิตแห่งหนอนน้อย เราจะรู้ว่า จากไข่ที่อาศัยใบบังของต้นไม้ใหญ่ในการอยู่รอด ค่อยแปลงร่างเป็นหนอนน้อยและเติบโตขยายขนาดด้วยการกัดกินใบอ่อนของต้นไม้ใหญ่โดยไม่รับรู้ถึงความรู้สึกใดๆของต้นไม้นั้น และเมื่อหนอนน้อยขยายขนาดถึงจุดหนึ่งที่ขยายต่อไม่ได้แล้ว มันกลับกลายร่างเป็นดักแด้ กบดาน เรียนรู้ อยู่ร่วมกับต้นไม้ใหญ่อีกครา แล้วค่อยๆฉีกเปลือกกลายร่างเป็นผีเสื้อโบยบินแลกเปลี่ยนซึ่งเกสรดอกไม้ที่ติดปลายขา ให้ต้นไม้ใหญ่ได้ขยายเผ่าพันธุ์ต่อไปอย่างไม่สิ้นสุด โดยแลกมาซึ่งน้ำหวานหยดเล็กๆเพียงหยดเดียว.

น้องที่รักครับ เวลาของการพึ่งพิง กัดกิน และขยายขนาดเพื่อแก่งแย่ง แข่งขันไล่ล่าวัตถุ และเงินตรา ตามกระแสทุนนิยมจะหมดลงหรือไม่ขึ้นกับน้องเองที่จะตัดสินว่าการขยายขนาดของหนอนน้อยนั้นเพียงพอหรือยัง พร้อมที่จะเปลี่ยนเป็นวาระแห่งดักแด้ที่จะเรียนรู้ อยู่ร่วม และกลายร่างเป็นตัวตนใหม่พร้อมด้วยปีกแห่งอุดมการณ์ ถ้าน้องพร้อม ขอให้น้องได้โบยบิน ตามหาซึ่งชีวิตในอุดมคติที่น้องใฝ่ฝัน ปีกบางๆ จะเหนื่อยแค่ไหน กระแสลมแรงจะพัดเพียงใด ขอเป็นกำลังใจให้น้องเป็นส่วนหนึ่งในการร่วมสร้างบ่มเพาะต้นไม้ของสังคมแห่งการอยู่ร่วมของมนุษย์ทุกคน.

พงษ์เทพ วงศ์วัชรไพบูลย์ พ.บ.
เลขาธิการมูลนิธิแพทย์ชนบท และอดีตประธานชมรมแพททย์ชนบท