ข้อพิสูจน์สาเหตุของโรคติดเชื้อ

ทุกวันนี้เราทราบกันดีว่าโรคติดต่อต่างๆ เกิดจากเชื้อโรค แต่แนวคิดนี้มาตั้งแต่เมื่อไหร่เป็นเรื่องที่น่าสนใจมาก และผมจะเล่าให้ฟัง

สมัยก่อนผู้คนเชื่อว่าโรคต่างๆ ที่เกิดกับคนและสัตว์นั้นเกิดจากภูตผีปีศาจหรือลมฟ้าอากาศแล้วแต่ใครจะเชื่อ แต่ความคิดนี้เริ่มเปลี่ยนไปด้วยฝีมือของ Robert Koch (1843-1910) แพทย์ชาวเยอรมันผู้ที่ไม่มีห้องปฏิบัติการเป็นของตัวเอง เขาใช้กล้องจุลทรรศน์ที่ภรรยาซื้อให้เป็นของขวัญวันเกิดและมีบ้านเป็นห้องทดลอง.

ค.ศ. 1876 ที่ Wollstein มีโรคแอนแทรกซ์   (anthrax) ระบาดที่ฟาร์มสัตว์ Koch สนใจเรื่องนี้ และเขาเชื่อว่าสาเหตุน่าจะเกิดจากเชื้อแบคทีเรียรูป แท่ง Bacillus anthracis (ซึ่งพบก่อนหน้านี้โดย Pollender, Rayer และ Davaine ในปี ค.ศ. 1849) เขาจึงทำการทดลองโดยแบ่งหนูเป็นสองกลุ่ม กลุ่มแรก  inoculate ด้วยเชื้อแอนแทรกซ์ที่ได้จากม้ามของสัตว์ที่เป็นโรค. อีกกลุ่มหนึ่งใช้เลือดจากม้ามของสัตว์ปกติ ปรากฏว่าหนูกลุ่มแรกตายเรียบ เท่านั้นยังไม่พอเขายังสงสัยว่าถ้าไม่ใช้เชื้อจากสัตว์ที่เป็นโรคแต่ใช้เชื้อจาก การเพาะเลี้ยงจะทำให้เกิดโรคหรือไม่? เขาจึงเพาะเชื้อในของเหลวภายในลูกตาวัว แล้ว inoculate ในสัตว์ทดลองปรากฏว่าเป็นโรคแอนแทรกซ์ทุกตัว เขาจึงสรุปว่าเชื้อนี้เป็นสาเหตุของโรคแอนแทรกซ์.

การทดลองของเขาได้รับความสนใจจาก Fer-dinand Cohn และ Cohnheim แม้จะไม่เกี่ยวกันเลยแต่ด้วยความชื่นชม ผลงานของ Koch จึงได้รับการ ตีพิมพ์ใน The Botanical Journal (วารสารทางพฤกษศาสตร์) ในปี ค.ศ. 1877 ซึ่งทั้งสองเป็นบรรณาธิการอยู่ ต่อมาเขาพบว่าโรคนี้ติดต่อในสัตว์ผ่านทางเลือดจึงสามารถควบคุมการระบาดของโรคได้และ Louis Pasteur ก็ผลิตวัคซีนโรคนี้สำเร็จในปี ค.ศ. 1881. Koch มีชื่อเสียงขึ้นมาทันที เขาได้รับตำแหน่งสำคัญๆ ในหลายสถาบันของ Berlin (และแน่นอนมีห้องปฏิบัติการเป็นของตัวเองเสียที). แนว ทางการพิสูจน์ว่าเชื้อหนึ่งเป็นสาเหตุของโรคหนึ่งๆ นี้เรียกว่า Koch's postulate.

ค.ศ. 1882 เขาค้นพบแบคทีเรียรูปแท่งเรียกว่า tubercle tuberculosis ที่เป็นสาเหตุของวัณโรค  (tuberculosis : TB) และเขาพบว่ามันแพร่ทางเสมหะ. ปีถัดมาเขาได้รับเชิญให้ไปศึกษาการระบาดของอหิวาตกโรคที่อียิปต์ เขาพิสูจน์ได้ว่าเกิดจากเชื้อ Vibrio cholerae และสามารถควบคุมการระบาดได้. นอกจากนี้เขายังเดินทางไปในหลายประเทศทั่วโลกที่มีการระบาดของโรคต่างๆ เช่น กาฬโรค, มาลาเรีย,  โรคนอนหลับ เป็นต้น. ค.ศ. 1891 เขาได้รับตำแหน่ง Director ของสถาบันโรคติดเชื้อแห่ง Berlin (ปัจจุบันคือ Robert Koch Institute ซึ่งเทียบเท่ากับศูนย์ควบคุมและป้องกันโรคของสหรัฐอเมริกา : CDC).เขาได้ร่วมงานกับบุคคลสำคัญหลายคนเช่น Emil Adolf von Behring (รางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ ค.ศ. 1901) และ Paul Ehrlich (รางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ ค.ศ. 1908) รวมทั้ง Julius Richard Petri นักแบคทีเรียวิทยาชาวเยอรมัน ผู้พัฒนาจานเพาะเชื้อที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบันที่เรียกว่า Petri dish. 

Koch ได้รับรางวัลโนเบลสาขาการแพทย์ในปี ค.ศ. 1905 จากการศึกษา TB ซึ่งสามารถควบคุมการระบาดได้และเมื่อมีการค้นพบยาปฏิชีวนะก็ทำให้อุบัติการณ์ของ TB ลดลงมาก แต่ปัจจุบัน TB เริ่มกลับมาระบาดอีกครั้งนับตั้งแต่ Michael Gottlieb พบผู้ป่วยเอดส์รายแรกในปี ค.ศ. 1981.

ธีรวัฒน์ บูระวัฒน์ พ.บ. ,โรงพยาบาลบ้านแหลม, จังหวัดเพชรบุรี
E-mail : [email protected]<