กู้ชีพเด็กขั้นสูง (ตอนที่ 4)

หลังจากที่ทีมกู้ชีพขั้นต้นให้การกู้ชีพแล้ว ทีมกู้ชีพขั้นสูงเมื่อไปถึง นอกจากยืนยันขั้นตอน ABC (airway-breathing-chest compression) แล้ว รีบให้ออกซิเจน ติดเครื่องเฝ้าคลื่นไฟฟ้าหัวใจ (ECG monitor) และเตรียมเครื่องช็อกหัวใจ (defibrillator) ด้วย แล้ววิเคราะห์จังหวะหัวใจเต้น.

ภาวะหัวใจเต้นผิดปกติ
ภาวะหัวใจเต้นผิดปกติในเด็กเกือบทั้งหมดไม่ได้เกิดจากโรคหัวใจโดยตรง (เช่น กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ/พิการ การผ่าตัดหัวใจ) แต่เกิดจากภาวะขาดออกซิเจน (hypoxemia) ภาวะกรด (acidosis) ภาวะช็อก และพิษจากยา/สารพิษต่างๆ.

เด็กที่เกิดภาวะหัวใจหยุด มักจะพบว่าเป็นภาวะหัวใจหยุดสนิท (asystole) หรือหัวใจเต้นช้าที่มักมี QRS กว้าง (wide QRS brady-arrhythmia).

ประมาณร้อยละ 10 ของภาวะหัวใจหยุดในเด็กเท่านั้นที่เกิดจากหัวใจห้องล่าง เต้นริก (ventricular fibrillation, VF) หรือหัวใจห้องล่างเต้นเร็ว ไม่มีชีพจร (pulseless ventricular  tachycardia, pulseless VT).¹

ส่วนอีกรายงานหนึ่งที่ไม่นับ " ทารกตายทันที " (sudden infant death syndrome, SIDS) ไว้ด้วยแล้ว พบ VF ในเด็กหัวใจหยุดนอกโรงพยาบาลประมาณร้อยละ 20 ในเด็กอายุ >9  ปีถึงวัยรุ่น และประมาณร้อยละ 6 ในเด็กอายุ <4 ปี โดยรวม SIDS ไว้ด้วย.² 

นั่นคือ การเกิด VF เพิ่มขึ้นตามอายุ ในภาวะหัวใจหยุดที่ไม่ได้เกิดจากการบาดเจ็บ (nontraumatic cardiac arrest) พบ VF ประมาณร้อยละ 3 ในเด็กอายุ  0-8 ปี และประมาณร้อยละ 17 ในอายุ 8-30 ปี.³

ภาวะหัวใจหยุดสนิท
ภาวะหัวใจหยุดสนิท (asystole) คือ ภาวะที่คลื่นไฟฟ้าหัวใจเป็นเส้นตรง ซึ่งต้องตรวจอย่างน้อยใน 2 ลีดที่อยู่ตรงข้ามกัน เช่น ลีด I และ aVF และต้องขยายความสูงเป็น 2 เท่าเพื่อไม่ให้พลาด VF ละเอียด (fine VF).
การรักษา : ดูแผนภูมิที่ 1.
 

ภาวะหัวใจเต้นช้า
ภาวะหัวใจเต้นช้าในเด็กที่พบบ่อยคือ
1. หัวใจเต้นช้าธรรมดา หรือไซนัสเต้นช้า (sinus bradycardia).

2. ไซนัสหยุด (sinus node arrest, sinus arrest) และเกิดภาวะหัวใจเต้นช้าจากส่วนต่อหรือหัวใจห้องล่าง (slow junctional or idioventricular rhythm).

3. การกั้นไฟฟ้าจากห้องบน (atrio-ventricular or AV block).
สาเหตุ : มักเกิดจากการขาดออกซิเจน ภาวะตัวเย็น (hypothermia) ภาวะกรด ภาวะช็อก และน้ำตาลต่ำ (hypoglycemia) แล้วยังเกิดจากการกระตุ้นเวกัส (vagus nerve) เช่น การดูดเสมหะ การใส่ท่อช่วยหายใจ แรงดันในกะโหลกศีรษะเพิ่ม แกนสมอง (brain stem) ถูกกด เป็นต้น.

ภาวะหัวใจเต้นช้าที่มีความสำคัญในเด็ก (โดยเฉพาะในเด็กอายุ <6 ปี) คือ ภาวะหัวใจเต้นช้ากว่า 60 ครั้ง/นาที หรือหัวใจเต้นช้าลงอย่างรวดเร็วร่วมกับอาการแสดงของภาวะเลือดเลี้ยงน้อย (poor tissue perfusion) แม้เด็กจะได้รับออกซิเจนและการช่วยหายใจอย่างเพียงพอแล้ว.

การรักษา : ดูแผนภูมิที่ 2.

เอกสาร
 1. Young KD, Siedel JS. Pediatric cardiopulmonary resusitation : a collective review. Ann Emerg Med 1999;33:195-205.

 2. Mogayzel C, Quan L, Graves JR, Tiederman D, Fahrenbruch C, Herndon P. Out-of-hospital ventricular fibrillation in children and adolescents : causes and outcome. Ann Emerg Med 1995;25:  484-91.

 3. Appleton GO, Cummins RO, Larson MP, Graves JR. CPR and the single rescuer : at what age should you " call first " rather than "callfast"? Ann Emerg Med 1995;25:492-4.

สันต์ หัตถีรัตน์ พ.บ. ศาสตราจารย์เกียรติคุณ มหาวิทยาลัยมหิดล