• ขนาดตัวอักษร  Normal size text | Increase text size by 10% | Increase text size by 20% | Increase text size by 30%

อาเจียน

24. อาเจียน

เด็กเกิดระยะ 1-2 วัน อาจอาเจียนเอานมออกมาหมด ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้ในกรณีที่ลำไส้อุดตัน ถ่ายอุจจาระไม่ออก พอกินนมเข้าไปก็เลยอาเจียนออกมาหมด แต่ถ้าเด็กถ่ายอุจจาระดีและท้องไม่แข็งผิดปกติแล้วละก็ลองให้น้ำต้มสุกผสมกลูโคสแทนนมสัก 2-3 ครั้ง เด็กอาจหยุดอาเจียน และเริ่มกินนมได้ดีในวันที่ 3 สำหรับในกรณีนี้เรายังไม่ทราบสาเหตุว่าทำไมเด็กจึงอาเจียนในระยะแรก

ในกรณีที่เด็กอาเจียนนมออกมามีน้ำจากถุงน้ำดีสีเขียวอ่อนปน ท้องก็แข็ง หรือมีไข้ด้วย คุณต้องให้หมอตรวจ และของที่เด็กอาเจียน ออกมาควรเก็บไว้ให้หมอดูด้วย

25. อาเจียนมีเลือดปน

ในบางกรณี เด็กแรกเกิด 2-3 วัน จะอาเจียนออกมาแล้วมีเลือดสีแดงปน ในอุจจาระที่ถ่ายออกมาก็เลือดสีคล้ำปนอยู่ อาการนี้เรียกว่า โรคเลือดออกในเด็กแรกเกิด ซึ่งเกิดขึ้นเนื่องจากเลือดแข็งตัวยากเพราะขาดวิตามิน เค โรคนี้รักษาโดยการให้วิตามิน เค และปกติจะหายใจภายในไม่กี่วัน

ในกรณีที่เด็กมีอาการอาเจียนมีเลือดปน หลังคลอดเพราะกินเลือดของแม่เข้าไปตอนผ่านช่องคลอด หรือที่หัวนมแม่เป็นแผลเป็นแผลแล้วเด็กดูดเอาเลือดเข้าไปพร้อมกับนม เวลาอาเจียนจึงมีเลือดออกมาด้วย กรณีนี้เด็กไม่ได้เป็นโรคแต่อย่างไร การตรวจเลือดในนมที่อาเจียนออกมาว่าเป็นเลือดของแม่หรือเลือดของลูก ทำได้ไม่ยาก ผลของการตรวจจะบอกว่าเด็กเป็นไข้หรือไม่ มีข้อสังเกตอีกอย่างหนึ่ง คือถ้าเด็กเป็นโรคเลือดออกในเด็กแรกเกิดนั้น อาการจะปรากฏใน 2-3 วันหลังคลอด แต่กรณีที่หัวนมแม่เป็นแผลแล้วเด็กดูดเอาเลือดเข้าไปจึงแหวะนมมีเลือดปนนั้นมักเกิดขึ้นหลังหลอด 10 วัน

26. อวัยวะเพศผิดปกติ (กะเทยแท้)

เราแบ่งเพศของเด็กที่อวัยวะเพศ แต่มีเด็กบางรายที่ดูอวัยวะเพศแล้วบอกไม่ได้ว่าเป็นผู้หญิงหรือผู้ชาย สำหรับหมอที่ชำนาญแล้วจะบอกเพศของเด็กได้ แต่ก็บางรายที่หมอเองไม่สามารถบอกได้ จากการสังเกตอวัยวะเพศภายนอกเท่านั้น ต้องเอาเซลล์ของเด็กไปเพาะตรวจดูโครโมโซมจึงจะรู้

มีเด็กบางรายซึ่งที่จริงแล้วเป็นเด็กผู้หญิง แต่ติ่งที่อวัยวะเพศ (ติ่ง คือ “เม็ดละมุด” หรือไคลโตริส) ใหญ่มากจนดูเหมือนอวัยวะเพศชาย แต่ไม่มีถุงอัณฑะ ท่อปัสสาวะอยู่ตรงโคนของส่วนที่เห็นเหมือนอวัยวะเพศชายมีลักษณะคล้ายกับกรณีของเด็กชายที่ลูกอัณฑะหลบเข้าไปอยู่ข้างในและท่อปัสสาวะมีรอยแยกตรงโคนลึงค์ แต่หลักฐานที่แสดงว่าเป็นเด็กผู้หญิง คือ มีมดลูก รังไข่ และช่องคลอด ความผิดปกติของอวัยวะเพศในกรณีนี้เกิดขึ้นเนื่องจากเอ็นชัยม์ สำหรับผลิตฮอร์โมนของต่อมหมวกไต ไม่ทำให้ฮอร์โมนเพศชายมีมากเกินไป จนกระทั่งอวัยวะเพศภายนอกกลายลักษณะเป็นอวัยวะของเด็กชาย สำหรับเด็กประเภทนี้ ถ้าให้ฮอร์โมนของต่อมหมวกไต และผ่าตัดตกแต่งอวัยวะเพศภายนอกแล้วก็จะกลายเป็นผู้หญิงอย่างสมบูรณ์ การผ่าตัดควรทำในช่วงที่เด็กยังไม่รู้จักแยกเพศหญิงชาย คือ ก่อนอายุ 2 ขวบ

มีบางกรณีที่อวัยวะเพศของเด็กผิดเพศไปเนื่องจากในช่วงตั้งท้อง แม่ฉีดฮอร์โมนเพศชายเข้าไปเพื่อป้องกันการแท้ง ในกรณีนี้ทำการผ่าตัดตบแต่งอวัยวะเพศภายนอกให้เด็กเท่านั้นก็เพียงพอ

ถ้าลูกของมีปัญหาเรื่องอวัยวะเพศผิดปกติ คุณควรให้หมอตรวจให้เรียบร้อยเสียก่อนว่าเป็นเพศอะไร แล้วค่อยไปแจ้งต่อทางราชการ โตขึ้นเด็กจะได้ไม่อายที่มีหลักฐาน การเปลี่ยนเพศหลงเหลืออยู่ในสูติบัตรหรือหลักฐานอื่นของทางราชการ

27. ปากแหว่ง เพดานโหว่

สำหรับคุณแม่ที่เห็นหน้าลูกน้อยครั้งแรกแล้ว พบว่า ริมฝีปากด้านบนฉีกออกจากกกัน ที่เราเรียกว่า ปากแหว่ง คุณคงตกใจมาก และยิ่งเห็นเพดานปากด้านในโหว่ด้วยแล้ว คุณอาจรู้สึกหมดอาลัยตายอยากทีเดียว ในยามนี้คุณพ่อควรทำใจให้เข้มแข็งแล้วช่วยปลอบประโลมคุณแม่ เพราะในกรณีที่ปากแหว่งอย่างเดียว สมัยนี้สามารถทำการผ่าตัดตบแต่งให้ดูปกติได้ สำหรับเพดานโหว่ด้วยนั้น เด็กอาจกินนมได้ลำบากในระยะแรก แต่ก็ไม่ใช่เรื่องคอขาดบาดตาย คุณไม่ควรถึงกับสิ้นหวังเสียเลย

สำหรับในกรณีที่เด็กปากแหว่งอย่างเดียว หมอส่วนใหญ่เห็นพ้องต้องกันว่า ควรทำการผ่าตัดเมื่อเห็นแล้วว่าเด็กเจริญเติบโตดีในช่วงอายุ 1 เดือนถึง 3 เดือน ในบางครั้งอาจต้องผ่าตัดตบแต่งเพิ่มเติมเมื่อเด็กอายุได้ 4-5 ขวบ ถ้าต้องผ่าตัดตบแต่งจมูกด้วยควรทำเมื่อเด็กอายุเกิน 10 ปีขึ้นไป เพราะในช่วงที่เด็กกำลังโตจมูกจะโด่งขึ้น

สำหรับกรณีเพดานโหว่ หมอยังมีความเห็นไม่ตรงกันว่าควรจะตบแต่งเมื่อไรดี ถ้าผ่าตัดเร็วก็ช่วยให้เด็กกินนมได้ง่ายขึ้น และไม่ติดนิสัยพูดไม่ชัดเวลาหัดพูด แต่ก็มีข้อเสียที่ว่าเมื่อเด็กเติบโตขึ้นอาจเกิดรอยบิดเบี้ยวขึ้นได้ที่ส่วนบนของปาก ดังนั้นหมอจึงต้องคิดถึงข้อดีและข้อเสียเหล่านี้แล้วจึงเลือกเวลาผ่าตัดที่เหมาะสม หมอบางคนอาจแนะนำให้ผ่าตัดเมื่ออายุ 1-3 ขวบ ลักษณะเพดานโหว่ของเด็กแต่ละคนไม่เหมือนกัน การตัดสินว่าควรจะผ่าตัดตอนไหนก็ต้องกำหนดให้เหมาะสมกับอาการของเด็กแต่ละคน คุณแม่ควรให้ลูกได้รับการดูแลจากหมอที่ชำนาญทางนี้โดยเฉพาะ

เด็กที่ปากแหว่งเพดานโหว่จะดื่มนมลำบาก บางครั้งนมอาจพลาดไหลเข้าไปในหลอดลมได้ เด็กเพดานโหว่มักเป็นโรคหูอักเสบเพราะนมที่กินไม่ทันจะไหลเข้าไปในหู ถ้าเด็กร้องเหมือนรู้สึกเจ็บปวด กลางคืนนอนไม่หลับ และมีไข้ 38 องศาเซสเซียส ขึ้นอย่างกะทันหัน คุณควรพาเด็กไปให้หมอที่ชำนาญโรคหูตรวจถ้ามีหนองไหลออกจากหูแสดงว่าเยื่อหูเป็นรู คุณต้องให้หมอที่ชำนาญโรคหูทำการรักษา

ในกรณีนมจะเข้าไปในหลอดลมแล้วเข้าไปในปอดทำให้เกิดอักเสบกลายเป็นปอดบวมได้ เด็กจะมีไข้สูงและไออย่างรุนแรง ถ้าอาการหนักขึ้นจะไม่ยอมกินนม ถ้าเด็กมีอาการอย่างนี้ คุณต้องรีบพาไปหาหมอ สำหรับเด็กที่ไม่เคยไอมาก่อน แล้วเกิดมีอาการไอคุณควรพาไปหาหมอ

เพื่อป้องกันอุบัติเหตุข้างต้น เวลาให้นมลูก คุณควรจับนั่งตัวตรง เลือกหัวนมที่ค่อนข้างยาว แล้วใส่เข้าไปในกระพุ้มแก้ม ลองเปลี่ยนที่ดูเรื่อยๆ แล้วจะพบที่ที่เด็กดูดถนัด ถ้าเด็กดูดจากหัวนมไม่สำเร็จ ก็ต้องใช้ที่หยอด การใช้ที่หยอดจะให้นมช้า เสียเวลามาก คุณควรหัดให้ลูกดื่มจากถ้วยเล็กๆ ได้เร็วๆ ไม่จำเป็นต้องรีบร้อนให้อาหารเสริม เมื่อเด็กดื่มนมจากถ้วยได้เก่งแล้ว จึงค่อยเริ่มให้อาหารเสริม

ถ้าในครอบครัวคุณไม่เคยมีเด็กปากแหว่งเพดานโหว่ โอกาสที่ลูกคนต่อไปจะมีอาการนี้นั้นน้อยมาก (เพียง 2 เปอร์เซ็นต์)

28. ปาน

ปานของเด็กมีหลาบชนิด ปานดำนั้นเกิดจากความผิดปกติของเซลล์หรือเมลาโนซัยท์ (Melanocytes) คิดเสียว่าเป็นโรคไฝขนาดใหญ่ก็ได้ ปานดำส่วนใหญ่จะมีสีน้ำตาลไหม้ และมีขนขึ้น การรักษาทำได้โดยผ่าตัดเอาออก แต่การผ่าตัดบริเวณกว้างจะต้องเอาผิวหนังจากส่วนอื่นของร่างกายมาแปะ หมอจึงมักไม่แนะนำให้ทำ บางครั้งเมื่ออายุเลยวัยรุ่นไปแล้วอาจมีอาการผิดปกติที่ปานเมื่อถูกไถบ่อยๆ จนกลายเป็นมะเร็งได้ เช่น ปานแถวบริเวณเข็มขัด บริเวณคอแข็ง ถูกคอเสื้อเสียดสีอยู่เสมอ และบริเวณอวัยวะเพศ ถ้าเด็กมีปานบริเวณนี้หมออาจแนะนำให้ผ่าตัดเอาออกเพื่อป้องกันมะเร็ง และถ้าปานเกิดมีความผิดปกติอย่างกะทันหัน เช่น สีเปลี่ยนไปเป็นสีดำ ให้สงสัยว่าอาจเป็นโรค

ปานแดงเกิดจากเส้นเลือดใต้ผิวหนัง ซึ่งมีลักษณะเหมือนฟองน้ำโป่งขึ้นมา และมีผิวขรุขระ แต่มักมองไม่เห็นเมื่อแรกเกิด แต่พอเด็กอายุได้ 1-2 เดือนจะสังเกตเห็นและคุณแม่มักตกใจ เมื่อมันขยายใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ จากเท่าเมล็ดถั่วแดงกลายเป็นลูกพุทราหรืออาจใหญ่กว่านั้น แต่ปานเหล่านี้จะเริ่มยุบลงเมื่อเด็กอายุได้ประมาณ 5-6 เดือน สีก็จะอ่อนลง และจะหายไปเมื่อเด็กอายุได้ 5-10 ขวบ บางครั้งปานจะเล็กลง เมื่อถูกฉายแสงรังสีสักครั้งหรือสองครั้ง

มีปานแดงบางชนิดซึ่งไม่โป่งขึ้นมาแต่มีสีแดงอ่อนๆ กระจายที่ใต้ผิวหนังนั้นเกิดจากเส้นเลือดขดไปมาเป็นกลุ่มมากนัก ส่วนมากจะปรากฏที่หน้า ปานแบบนี้จะไม่หายไปตามธรรมชาติ ต้องผ่าตัดเอา แต่คุณสามารถตบแต่งให้มองไม่เห็นได้ด้วยเครื่องสำอาง ซึ่งจะดีกว่าการผ่าตัด

29. เด็กเกิดมามีฟัน

เด็กบางคนเกิดมามีฟันงอกออกมาแล้ว ส่วนมากมักเป็นฟันล่างด้านหน้า คุณแม่จะรู้สึกเจ็บเวลาลูกดูดนม ฟันแรกเกิดนี้มี 2 อย่าง คือ อาจเป็นฟันน้ำนมหรืออาจเป็น “ฟันแถม” ก่อนฟันน้ำนมก็ได้ ถ้าเป็น “ฟันแถม” มักมีรูปร่างบิดเบี้ยวและโยกคลอนตั้งแต่แรก หมอฟันจะจัดการเรื่องนี้ให้คุณได้ ถ้าฟันโยกคลอนแทบจะหลุดออกมาอยู่แล้ว ก็จัดการเอาออกเสียเลย เพราะถ้าปล่อยไว้เกิดหลุดขึ้นมา ถ้าเข้าไปในกระเพาะก็ไม่เป็นไร แต่ถ้าเกิดพลาดหลุดเข้าไปในหลอดลมจะเกิดอันตรายได้ ถ้าฟันที่ถอนออกเป็น“ฟันแถม” เมื่อเด็กอายุได้ 7-8 เดือน ฟันน้ำนมก็จะขึ้นมาแทนที่แต่ถ้าฟันที่ถอนออกไปเป็นฟันน้ำนม เด็กก็จะไม่มีฟันซี่นั้นจนถึงอายุ 5-6 ขวบ จนกว่าฟันแท้จะขึ้น

30. ตัวเหลือง

ตามปกติ อาการตัวเหลืองของเด็กแรกเกิดมักปรากฏในวันที่ 3-4 และจะหายไปในหนึ่งอาทิตย์ ซึ่งจะไม่มีปัญหาอะไร เกิดขึ้นเนื่องจากการทำงานของตับที่ขับสารซึ่งทำให้เกิดตัวเหลืองในเด็กแรกเกิดนั้น ยังทำได้ไม่เต็มที่ แต่มีบางรายที่เด็กมีอาการตัวเหลืองมากใน 24 ช.ม. แรกหลังคลอด สังเกตได้ที่ผิวหนังที่หน้าตามตัว และที่ตาขาว เป็นต้น แลดูเหมือนเด็กทาขมิ้น ถ้าเด็กมีอาการตัวเหลืองอย่างรวดเร็วเช่นนี้ อาจเกิดเนื่องจากเม็ดเลือดแดงในตัวเด็กแตกทำลายเร็วกว่าปกติ เป็นผลมาจากหลายสาเหตุด้วยกัน ซึ่งสาเหตุที่พบบ่อยก็คือ เลือดของแม่กับเลือดของลูกเข้ากันไม่ได้ และเป็นเลือดคนละกรุ๊ป

นอกจากเรื่องเลือดแล้ว อาการตัวเหลืองในเด็กแรกเกิด อาจเกิดจากโรคติดเชื้อพวกแบคทีเรีย ไวรัส พยาธิบางอย่าง ก็ได้

อย่างไรก็ตาม อาการตัวเหลืองอย่างรวดเร็วในเด็กแรกเกิดมักมีอาการหนัก คุณแม่ต้องรีบปรึกษาหมอทันที เพราะบางรายตัวเหลืองมากต้องได้รับการเปลี่ยนเลือด มิฉะนั้นอาจจะถึงแก่ชีวิต หรืออาจเกิดสมองพิการในรายที่รอดชีวิตมาได้ เพราะฉะนั้นคุณไม่ควรนิ่งนอนใจ

ข้อมูลสื่อ

7-008
นิตยสารหมอชาวบ้าน 7
พฤศจิกายน 2522