ผักบุ้ง : ฝรั่งความงามสาธารณะสำหรับผู้ยากไร้

ผักบุ้งฝรั่งความงามสาธารณะสำหรับผู้ยากไร้


หลายเดือนที่ผ่านมา ผมได้มีโอกาสไปร่วมงานประชุมระดับภูมิภาคที่ประเทศอินเดีย ระหว่างการประชุม ผมถือโอกาสเดินทางไปเยี่ยมชมหมู่บ้านของชาวอินเดีย 2-3 แห่ง พบว่าโดยทั่วไปแล้วมีสภาพภูมิประเทศที่แห้งแล้ง และมีฐานะยากจนกว่าชาวไทยแถบภาคตะวันออกเฉียงเหนือเป็นอย่างมาก

ชาวอินเดียในหมู่บ้านแห่งหนึ่งเล่าให้ผมฟังว่า ช่วงที่มีอาชีพรับจ้างทำงานในเมืองนั้น มีรายได้พอสำหรับอาหารวันละหนึ่งมื้อเท่านั้น ต้องทำงานหนักและกินอาหารเพียงหนึ่งครั้งต่อวันอยู่นานหลายปี ก่อนที่จะผันตัวเองออกมาทำงานด้านเกษตรกรรมยั่งยืนแบบพื้นบ้าน จนปัจจุบันมีรายได้เพียงพอที่จะซื้ออาหารกินวันละ 3 มื้อ และยังเหลือเก็บไว้ซื้อที่ดิน ทำฟาร์มปศุสัตว์ และสร้างบ้านได้อีกด้วย
กลับกันเกษตรกรแบบแผนใหม่ ซึ่งเป็นเกษตรกรรมเชิงเดี่ยว พึ่งพาสารเคมี กลับมีความเป็นอยู่ที่แร้นแค้นลำบากยากจน

อย่างยิ่งท่ามกลางความลำบากยากจนของชาวอินเดีย และความแห้งแล้งกันดารของภูมิประเทศดังที่กล่าวมาข้างต้น ผมก็ยังพบความงดงามที่ทำให้ชื่นใจอยู่บ้างคือ บริเวณที่ลุ่ม ซึ่งเคยมีน้ำขังอยู่เมื่อฤดูฝนมาเยือน ปรากฏพืชชนิดหนึ่งขึ้นอยู่ทั่วไป โดยเฉพาะร่องน้ำ 2 ข้างถนน พืชชนิดนี้ออกดอกสะพรั่งงดงาม เป็นความโดดเด่นตัดกับสภาพแวดล้อมที่อยู่รอบด้าน
พันธุ์ไม้ดังกล่าวผมจำได้ว่าเคยพบเห็นอยู่ในชนบทของจังหวัดสุพรรณบุรี เมื่อประมาณ 50 ปีมาแล้ว เพราะบางบ้านและบางวัดนำมาปลูกไว้ดูดอก เนื่องจากเป็นพันธุ์ไม้แปลกที่มาจากต่างถิ่น แม้ปัจจุบันจะหาดูไม่ได้แล้ว แต่ผมก็ยังจำได้ถึงชื่อที่เคยเรียกขานนามว่า ผักบุ้งฝรั่ง



ผักบุ้งฝรั่ง : ความงามสาธารณะจากต่างแดน

ผักบุ้งฝรั่งมีชื่อทางวิทยาศาสตร์ว่า Ipomoea purpurea (L.) Roth อยู่ในวงศ์ Convolvulaceae เป็น ไม้พุ่มยืนต้น สูงราว 180-240 เซนติเมตร (ซม.) (1.8-2.4 เมตร) แตกกิ่งก้านสาขาค่อนข้างมาก ลำต้นมีเปลือกสีเขียว
ใบ เป็นใบเดี่ยวรูปร่างคล้ายใบผักบุ้ง แต่ขนาดใหญ่ กว่า ก้านใบยาว ใบมีสีเขียวเข้ม และมีขนอ่อนปกคลุม
ดอก ออกเป็นช่อ ตามยอดหรือปลายกิ่ง แต่ละช่อ มีดอกราว 10-20 ดอก โดยจะทยอยบานครั้งละ 2-4 ดอก ต่อเนื่องกันไป ดอกมีสีม่วงอ่อนหรือสีชมพูจางๆ ลักษณะคล้ายดอกผักบุ้ง ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5-7 ซม. ออกดอกตลอดทั้งปี
ผักบุ้งฝรั่งชอบแดดจัด ขึ้นได้กับดินทุกชนิด ชอบความชื้นสูงหรือที่เปียก ขยายพันธุ์ด้วยการปักชำหรือเพาะเมล็ด

ถิ่นกำเนิดดั้งเดิมของผักบุ้งฝรั่งอยู่ในทวีปอเมริกา บริเวณประเทศเม็กซิโกและเปรู ผักบุ้งฝรั่งในไทยนั้นเชื่อว่ามาจากประเทศอินเดียอีกทอดหนึ่ง ไม่ได้นำมาจากแหล่งกำเนิดโดยตรง น่าจะเข้ามาในประเทศไทยไม่เกิน 100 ปีที่ผ่านมานี้
ชื่อภาษาอังกฤษของผักบุ้งฝรั่งคือ Bush Morning Glory (มอร์นิ่งกลอรี่) ภาษาไทยเรียกผักบุ้งฝรั่ง ผักบุ้งพุ่ม ผักบุ้งรั้ว และผักบุ้งบก

ประโยชน์ของผักบุ้งฝรั่ง

ผักบุ้งฝรั่งเคยเป็นไม้ประดับของคนไทยเมื่อราว 50 ปีที่แล้ว พบปลูกทั่วไปตามบ้านเรือนและวัด ปัจจุบันความนิยมลดน้อยลงมาก แต่ยังพอหาพันธุ์มาปลูกได้ไม่ยาก เนื่องจากผักบุ้งฝรั่งเป็นไม้ยืนต้น ออกดอกตลอดปี ทั้งยังทนทานปลูกง่ายเมื่อออกดอกเต็มต้นแล้วจะมีความงดงามไม่ด้อยไปกว่าไม้ดอกชนิดอื่นๆ จึงน่าจะหามาปลูกเอาไว้บ้าง เพราะแม้จะไม่ใช่ผู้ยากไร้ก็ชื่นชมผักบุ้งฝรั่งได้เช่นกัน