แตงโม

แตงโม

• ชื่ออื่นๆ

มะเต้า(พายัพ), อุลัว(เขมรบุรรีรัมย์), แตงจีน(ใต้), ซีกวย(จีนแต้จิ๋ว)

• ชื่อวิทยาศาสตร์

Citrullus vulgaris Schrad. L. วงศ์ Cucurbitaceae พวกฟัก แตงบวบ

• ลักษณะต้น

เป็นไม้เถา ใบมีรอยเว้าลึก 3 รอยข้างๆ มีรอยเว้าตื้นๆ อีก ใบกว้าง 5-18 ซม. ยาว 8-20 ซม. ก้านใบยาว 3-12 ซม. ออกสลับกันผิวใบเป็นรอยขรุขระ

ดอก ออกดอกเดี่ยวแยกเป็นดอกตัวผู้ และดอกตัวเมีย ดอกตัวผู้มีก้านดอกเล็กมีขนนุ่มๆ กลีบดอกติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น 5 กลีบ มีขนอ่อนนุ่ม เกสรตัวผู้มี 5 อัน 5 อันอยู่กันเป็นคู่อีกอันหนึ่งแยกออกมาอยู่เดี่ยว ดอกตัวเมียใหญ่กว่าดอกตัวผู้ รังไข่กลม มีขนอ่อนนุ่มปกคลุมอยู่ ก้านดอกสั้นที่ปลายมีรอยแยก ตื้นๆ 5 รอย

ผล ลักษณะกลม หรือค่อนข้างกลม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 30 ซม. ผิวนอกสีเขียว หรือสีเขียวอ่อน ส่วนมากมีลายสีเขียวอ่อนแก่สลับกันมีเมล็ดมาก เมล็ดสีน้ำตาลดำรูปรีแบน ผิวเรียบ

• วิธีเก็บมาใช้

ใช้ผล เปลือกผล เมล็ดในใบ และราก

ผล เก็บผลแก่ในฤดูร้อน

เปลือกผล ฝานเอาเนื้อในนิ่มๆ ออก ล้างเปลือกให้สะอาดตากแห้ง เก็บเอาไว้ใช้ มีบางคนฝานเอาเปลือกเขียวๆ ภายนอกออกด้วย เอาแต่ส่วนตรงกลางตากแห้งเก็บไว้ใช้ (เปลือกที่ตากแห้งใหม่ๆ จะมีฤทธิ์ดีกว่าของที่เก็บเอาไว้นานๆ)

เมล็ดใน เมื่อกินแตงโมแล้วเก็บเมล็ดล้างสะอาด เลาะเอาเปลือกออกเอาเมล็ดในไว้ใช้

รากและใบ เก็บในฤดูร้อน

• สรรพคุณ

น้ำคั้นจากผล แก้ร้อนใน กระหายน้ำ ปากเป็นแผล ขับปัสสาวะ แก้อาการผิดปกติของร่างกายเนื่องจากอากาศร้อน และแก้อาการอึดอัดร้อนรุ่มกลุ่มใจ

เปลือกผล แก้ร้อนใน กระหายน้ำ ปากและลิ้นเป็นแผล ขับปัสสาวะ แก้บวมน้ำ ปัสสาวะขับ

เมล็ดใน หล่อลื่นลำไส้ แก้กระเพาะปัสสาวะอักเสบ ลดความดันโลหิต ขับเสลด แก้อาเจียนเป็นเลือด ไอเรื้อรัง

รากและใบ แก้บิด ท้องร่วง

• วิธีและขนาดที่ใช้

ผลแก่ คั้นเอาน้ำจากเนื้อในกินตามความเหมาะสม

เปลือกผล ใช้เปลือกแห้งหนัก 10-30 กรัม ต้มน้ำกิน หรือบดเป็นผงผสมน้ำกิน

ใช้ทาภายนอก ใช้เปลือกแห้ง เผาเป็นถ่านบดเป็นผงใช้อุดฟัน แก้ปวดฟัน

เมล็ดใน ใช้เมล็ดสดหนัก 10-15 กรัมต้มน้ำกิน หรือคั่วในสุกแล้วกินก็ได้

รากและใบ ใช้สดๆ หนัก 60-90 กรัมต้มน้ำกิน แก้บิด หรือท้องร่วง

• ตำรับยา

1. แก้ร้อนจัด ลิ้นคอแห้ง วิงเวียน นอนไม่หลับ พูดไม่ออก คั้นน้ำแตงโมให้กิน

2. แก้ท้องร่วงในฤดูร้อน แก้ร้อนรุ่ม กระวนกระวายใจ ใช้แตงโม 1 ผล หั่นเป็น 10 ส่วน แบ่งเอามา 1 ส่วนรวมกับกระเทียม 7 กลีบ ใช้กระดาษห่อ 7-9 ชั้น เอาดินพอกให้มิด ใส่กระบอกไม่ไผ่เผาให้แห้ง นำมาบดเป็นผงผสมกับน้ำกิน

3. แก้ถูกไฟหรือน้ำร้อนลวก ใช้แตงโมที่แก่เอาเมล็ดออก เอาเนื้อในคั้นเอาน้ำใส่ขวดเก็บไว้ 3-4 เดือน จนมีรสเปรี้ยวเก็บเอาไว้ใช้แก้แผลถูกความร้อนลวก โดยใช้น้ำเกลือเย็นๆ ชะล้างบาดแผลให้สะอาดก่อน แล้วใช้สำลีชุบน้ำแตงโมเปรี้ยวนี้พอกแผลวันละหลายๆ ครั้ง แผลที่ถูกความร้อนลวกระดับ 1 (ผิวหนังแดงเหมือนแดดเผา) และแผลระดับ 2 (ผิวหนังพุพองและลอก) จะหายใน 1 อาทิตย์ แผลระดับ 3 (ผิวหนังหลุดลอกกินลึกถึงเนื้อเยื่อใต้ผิวหนัง) จะหายใน 2 อาทิตย์

4. แก้ไตอักเสบ บวมน้ำ ใช้เปลือกแตงโมแห้งมาใหม่ๆ หนัก 40 กรัม ร่วมกับรากหญ้าคาสดหนัก 60 กรัม ต้มน้ำแบ่งกิน 3 ครั้งใน 1 วัน

5. คนที่นั่งนานๆ แล้วปวดเอว ยืดหดตัวไม่ได้ ใช้เปลือกแตงโมเขียวๆ มาตากให้แห้งในที่ร่มบดเป็นผงผสมเกลือกิน

บางคนกล่าวว่า เอาเนื้อแตงโมหั่นเป็นแผ่นทำให้แห้งกินทุกวันแก้โรคตาต่างๆ ได้