เนติ

เทคนิคกริยาโยคะที่เป็นที่นิยมทั่วไป โดยเฉพาะอย่างยิ่งในประเทศอินเดียเองคือ เนติ หรือการทำความสะอาดโพรงจมูก เราแบ่งเนติออกได้เป็น ๒ กลุ่ม คือ กลุ่มที่ ๑ สูตระเนติ คือการใช้เส้นด้าย หรือสายยางทางการแพทย์ (rubber catheter) เป็นอุปกรณ์ในการทำความสะอาด ส่วนกลุ่มที่ ๒ ชลเนติ ใช้น้ำเป็นสื่อในการชำระล้างภายในโพรงจมูกของเรา

ในกลุ่มที่ ๑ สูตระเนตินั้น ผู้ปฏิบัติจะใช้เส้นด้าย หรือสายยางเส้นเล็กๆ สอดเข้าทางรูจมูกข้างหนึ่ง ค่อยๆ สอดจนถึงโพรงปาก แล้วใช้นิ้วคีบปลายเส้นด้ายออกมา จากนั้นมือหนึ่งดึงปลายเส้นด้ายที่จมูก อีกมือดึงปลายเส้นด้ายอีกด้านที่ปาก ถูไปมาเพื่อทำความสะอาด คล้ายคนใช้ไหมขัดฟันถูระหว่างซี่ฟันเพื่อทำความสะอาดซอกฟัน

ส่วนกลุ่มที่ ๒ ชลเนติเป็นการชำระล้างโพรงจมูก ที่นุ่มนวลกว่าวิธีแรก คือใช้น้ำเป็นตัวชำระล้าง น้ำที่ใช้เป็นน้ำอุ่นเล็กน้อย พอๆ กับอุณหภูมิภายในร่างกาย เติมเกลือนิดหน่อยพอให้เค็มปะแล่มๆ เพื่อให้ไม่แสบ จมูก ทำการชำระล้างได้ ๓ วิธี

วิธีแรก เป็นวิธีที่สะดวกไม่ต้องอาศัยเครื่องมือ คือรินน้ำเกลืออุ่นลงในอุ้งมือ แล้วค่อยๆ สูดน้ำเข้าทางจมูกข้างหนึ่ง ปล่อยให้น้ำไหลออกทางปากแล้วบ้วนทิ้ง และทำสลับกับรูจมูกอีกข้างหนึ่ง เป็นการชำระล้างด้วยน้ำปริมาณน้อยๆ วิธีนี้ผู้ฝึกหลายคนรู้สึกว่าทำยาก เพราะไม่คุ้นกับการสูดน้ำเข้าทางจมูก

วิธีที่สอง ไม่ต้องใช้เครื่องมือ คืออมน้ำเกลืออุ่นเต็มปาก จากนั้นก็ก้มศีรษะลง ปล่อยให้น้ำในปากไหลย้อนออกทางรูจมูก วิธีนี้ไม่ซับซ้อน เป็นการชำระล้างด้วยปริมาณน้ำพอสมควร แต่ผู้ฝึกส่วนใหญ่ทำไม่ได้ คือน้ำไม่ไหลย้อนออกทางจมูก (ซึ่งเป็นกลไกธรรมชาติของร่างกายที่คอยป้องกันไม่ให้น้ำไหลย้อนออกทางจมูก) ผู้ฝึกต้องมีความชำนาญพิเศษจึงจะทำได้

วิธีสุดท้าย ต้องอาศัยเครื่องมือที่เรียกว่ากาเนติ ลักษณะเฉพาะของกาเนติคือ พวยกามีขนาดเท่ารูจมูกเราพอดี และปริมาตรของกาก็บรรจุน้ำขนาดพอเหมาะในการล้าง
ชลเนติวิธีสุดท้ายนี้ เป็นการชำระล้างโพรงจมูกที่ง่าย ที่สุด (แต่ข้อจำกัดคือต้องมีอุปกรณ์กาที่ว่า) เคยมีนักเรียนโยคะ ลองใช้กาน้ำชา ขนาดต่างๆ ก็พบว่าไม่สะดวกเท่ากาเนติ บ้างลองใช้หลอดฉีดยาฉีดน้ำเข้าโพรงจมูก ก็รู้สึกว่ามันรุนแรง ไม่นุ่มนวลเหมือนการใช้กา ค่อยๆ เทน้ำไหลออกโดยอาศัยแรงดึงดูดของโลก
กาเนตินี้ ที่อินเดียมีวางขายกันตามร้านขายยาทั่วไป ทั้งแบบพลาสติกและแบบ กระเบื้อง สำหรับเมืองไทย เริ่มมีครูโยคะลองทำขึ้นมาใช้ หากใครสนใจจริงจังให้ลอง ติดต่อที่หมอชาวบ้านดู

เนติเป็นเทคนิคโยคะที่ให้ผลทางกายภาพอย่างชัดเจน ทำเสร็จแล้วรู้สึกได้ถึงความสะอาดของโพรงจมูก รู้สึกโล่ง สบาย อย่างไรก็ตาม ขอเน้นย้ำว่า เทคนิคของโยคะไม่ใช่การรักษาเชิงการแพทย์ แต่เป็นการสร้างสมดุลทั้งกายและใจ

จมูกเป็นหนึ่งในระบบประสาทสัมผัส ทั้ง ๕ นั้น หากพิจารณาดูจากสรีรวิทยา ในบรรดาประสาทสัมผัสทั้ง ๕ จมูกเชื่อมโยงกับสมองตรงที่สุด สั้นที่สุด กล่าวคือสัมผัส ทางจมูกจะมีผลต่อจิตใจ ต่ออารมณ์มากกว่าสัมผัสอื่น ดังนั้น การทำเนติชำระล้างโพรงจมูกสม่ำเสมอ จะส่งผลทำให้ผู้ฝึกมีจิตใจที่ทำงานได้เป็นปกติ สมดุล ส่งผลให้ผู้ฝึกมีอารมณ์ที่มั่นคง

เป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปแล้วว่า มนุษย์ที่มีสุขภาพกายดีเพียงอย่างเดียว ไม่เพียงพอต่อการมีชีวิตที่เป็นสุข เราต้องมีสุขภาวะซึ่งประกอบด้วย สุขภาพกายดี สุขภาพจิตดี จริยธรรมดี และมีปัญญา ซึ่งเราจะพบได้เลยว่า เทคนิคโยคะไม่ใช่เพียงทำให้ผู้ฝึกมีสุขภาพกาย ทุกเทคนิคของโยคะล้วนนำมนุษย์ไปสู่สุขภาวะอย่างเป็นองค์รวม