คุยกับผู้อ่าน

ขณะที่เขียนถึงผู้อ่านฉบับนี้เป็นเวลาเช้ามืดของวันที่ 19 พฤษภาคม 2532 อันเป็นวันวิสาขบูชา อันตรงกับวันประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพานขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า บุรุษเอกของโลก เวลาสองพันกว่าปีนี้ถ้านับตามความรู้สึกของเราก็นับว่านานมาก แต่ถ้าเทียบกับเวลาของจักรวาลก็สั้นนิดเดียวไม่ถึงวินาที หรือแม้เทียบกับประวัติศาสตร์ของมนุษยชาติซึ่งปรากฏบนโลกนี้ 1-2 ล้านปี เวลาสองพันกว่าปีก็สั้นมาก

แต่เวลาสองพันกว่าปีก็ยาวนานสำหรับมนุษย์ที่จะทำให้สิ่งต่างๆ ลบเลือนไปมาก ในช่วงเวลาตั้งแต่พุทธกาลจนถึงปัจจุบันสังคมเปลี่ยนไปมาก ในครั้งนั้นสังคมส่วนใหญ่เป็นหมู่บ้านเกษตรกรรมเล็กๆ ปัญหาชีวิตและสังคมไม่ยุ่งยากสลับซับซ้อนเหมือนในสังคมปัจจุบัน สังคมปัจจุบันเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วจนกระทั่งมนุษย์และสถาบันทางสังคมต่างๆ เช่น สถาบันครอบครัว สถาบันการศึกษา สถาบันทางศาสนา สถาบันทางการเมือง ปรับตัวไม่ทัน ปรากฏเป็นความขัดแย้งถึงสภาพวิกฤตอยู่ทั่วไป

ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว มนุษย์ต้องมีการเรียนรู้ใหม่ ที่จะรู้เท่าทันสิ่งทั้งหลายและสามารถจัดการกับตัวเอง สิ่งแวดล้อม และสังคม ให้อยู่ในสมดุลได้พอที่จะมีสันติสุข ที่จริงมนุษย์มีศักยภาพในการเรียนรู้สูง แต่การเรียนการสอนในปัจจุบันไม่เอื้ออำนวยที่จะทำให้มนุษย์รู้เท่าทันปัจจุบันและอนาคต

ในทางพระพุทธศาสนา ไม่มีทางที่จะดึงสังคมไปสู่รูปแบบเดิม เพราะรูปแบบของสังคมเปลี่ยนไปมาก จะเอาของเดิมเข้ามาจับจึงไม่เข้ากัน ควรพยายามที่จะส่งเสริมพระพุทธศาสนาในรูปแบบเดิมๆ จึงเป็นการดิ้นรนชั่วคราวที่ไร้ผล แต่แก่นสารสาระของพระพุทธศาสนาเป็นสัจจะที่ไม่แปรผันกับกาลเวลา ควรพยายามเข้าใจแก่นสารสาระและสามารถนำมาสื่อกับคนในสังคมปัจจุบัน ซึ่งรูปแบบเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วให้เข้าใจ และสามารถนำไปประยุกต์ใช้เพื่อประโยชน์แก่ชีวิต สิ่งแวดล้อม และสังคม สืบต่อไป