ไส้เดือน

ไส้เดือน

ไส้เดือน
 

⇒ ชื่ออื่น
รากดิน, โท้วเล้ง, ตี่เล้ง (จีน-แต้จิ๋ว)

⇒ ชื่อวิทยาศาสตร์
Pheretima Species เป็นสัตว์อาศัยในดิน ชอบอยู่ที่ดินชุ่มชื้นที่มีซากพืชเน่าเปื่อยผุพังมาก ๆ ลำตัวเป็นเส้นกลมยาวเป็นข้อ ๆ ต่อกัน ลำตัวมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 5-12 มม. ยาว 11-38 ซม. มีสีน้ำตาลเทา ไปจนถึงสีเทาเข้ม แตกต่างกันไปตามสีดิน ขนาดก็แตกต่างกันไปตามความอุดมสมบูรณ์ของดินที่อยู่อาศัย แต่ละปล้องจะมีขนสั้น ๆ 4 คู่ จะรู้สึกสากเล็กน้อยเมื่อเอามือลูบดูเบา ๆ ปลายด้านหนึ่งจะมนแหลมกว่าอีกด้านหนึ่ง และมีรูเปิด 1 รู เป็นปาก เริ่มนับส่วนปลายเป็นข้อที่ 1 เรื่อยไป บริเวณข้อที่
14-16 จะไม่เห็นรอยข้อต่อและมีสีอ่อนกว่าบริเวณอื่น ทำให้ดูคล้ายปลอกคอได้ การหาชื่อทางวิทยาศาสตร์ใช้การตรวจดูลักษณะอวัยวะเพศ ซึ่งต้องใช้ความละเอียดมาก
นอกจากนี้ในดินในประเทศเรา ยังมีไส้เดือนดินอีกชนิดหนึ่ง ซึ่งตัวเล็กกว่า ผิวเป็นมัน สีน้ำตาลแดง รอยข้อต่อไม่ชัดเจนเหมือนตัวแรก แต่ยังไม่ได้นำมาศึกษารายละเอียดไม่ทราบว่าจะอยู่ในสกุลอะไร

⇒ การเก็บมาใช้
ในจีนมีข้อแนะนำให้ใช้ตีนหละกาเช่า (Polygonum Lapathifolium L. Var Salicifolium Sibt) ต้มเคี่ยวเป็นน้ำข้น ๆ ใส่ใบชาและน้ำผสมกัน เทบริเวณที่มีไส้เดือนดินมาก จะล่อให้ไส้เดือนดินขึ้นมา จับมาเอาฟางข้าวถูเมือกและดินออกชงด้วยน้ำอุ่น พอให้ตาย ผ่าเอาดินในตัวออก ตากแห้งหรือผิงไฟให้แห้ง เก็บไว้ใช้
คุณประยูร จรรยาวงศ์ แนะนำให้เอาน้ำข้าวรินราดตามดินให้ชื้นแฉะบ่อย ๆ ดินบริเวณนั้นจะมีไส้เดือนมาอยู่มาก ขุดจับได้ง่าย

⇒ สรรพคุณ
บำรุงตับ, แก้ไข, หอบหืด, ลมชัก, ตาแดง, เจ็บคอ, ปวดข้อ, เลือดออกตามไรฟัน, ปัสสาวะขัด, ฝี, งูสวัด และลดความดันเลือด

⇒ วิธีและปริมาณที่ใช้
ไส้เดือนดินแห้ง 5-9 กรัม ต้มกินหรือทำเป็นผงหรือเม็ดกิน ใช้ภายนอกบดเป็นผงผสมน้ำทา
ข้อห้ามใช้ ห้ามกินร่วมกับต้นหอมหรือเกลือ

⇒ ตำรับยาของจีน
1. ใช้ลดความดันเลือดสูง ใช้ไส้เดือนดินสด 3-5 ตัว ใส่กะละมังให้ถ่ายดินออก ล้างดินออกให้สะอาดหั่นเป็นฝอย ผสมไข่ไก่ 2-3 ฟอง ทอดให้สุกกินวันเว้นวัน จนกว่าความดันเลือดจะลดลงปกติ

2. แก้ตาแดง ใช้ไส้เดือนดิน 10 ตัว ล้างสะอาดผิงให้แห้ง ทำเป็นผงผสมน้ำชาเย็นแล้วกินครั้งละ 6 กรัม ก่อนนอน

3. แก้หอบหืด ใช้ไส้เดือนดิน บดเป็นผง ใส่ลงในน้ำยางไม้ (gum) เพื่อช่วยหล่อลื่นกลบรสให้กินได้ง่าย ๆ กินครั้งละ 3 กรัม กับน้ำอุ่นวันละ 3 ครั้ง

4. แก้ปวดฟัน ใช้ไส้เดือนดินแห้ง บดเป็นผง อุดฟันซี่ที่ปวด

5. แก้สิ่งของพลัดอุดรูหู ใช้น้ำคั้นจากไส้เดือนดิน 5-7 ตัว หลอดลงไปเรื่อย ๆ เขย่าหัวไปมาเบา ๆ ของที่อุดนั้นจะหลุดออกมาเอง

6. แก้ลิ้นกระด้าง เป็นผ้า บวม ไม่รู้รส ใช้ไส้เดือนดิน 1 ตัว ละลายน้ำเกลือถูไปเรื่อย ๆ ก็จะหายไป

7. แก้ปากเป็นแผลเจ็บมีหนอง ใช้ไส้เดือนดิน บดเป็นผง ผสมน้ำทาวันละ 3-4 ครั้ง

8. แก้งูสวัด ใช้ไส้เดือนดิน 1 ตัว ตำให้เละ พอกบริเวณที่เป็น

9. ถุงอัณฑะเด็กบวม เจ็บ ใช้ไส้เดือนดินบดเป็นผง ผสมน้ำมันหมูทาบริเวณที่เป็น
 

1. แก้หลอดลมอักเสบเรื้อรัง
และหอบหืดเนื่องจากหลอดลมอักเสบ ใช้สารสกัดจากไส้เดือนดิน
ทำเป็นยาฉีด และไส้เดือนดินบดเป็นผง กินแก้อาการที่ไม่รุนแรงและไม่มีอาการโรคอื่นแทรกซ้อน จากคนไข้ 52 ราย ได้ผลดีขึ้น 25 ราย ( 48.1%) มีรายงานอีกแห่งหนึ่งจากคนไข้ 101 ราย สามารถควบคุมอาการหอบหืดได้ 44 ราย ได้ผลดีขึ้น 17 ราย รวมได้ผล 60% อีกแห่งหนึ่งจากคนไข้ 54 ราย ได้ผลดีขึ้น 21 ราย (40%)

2. แก้คางทูม
ใช้ไส้เดือนดินล้างเอาดินออก ใส่ในถ้วยแก้ว เอาน้ำตาลทรายกลบไว้ จะมีน้ำเมือก
ออกมาประมาณ 15-20 นาที ไส้เดือนดินจะตาย บดจนเหลวเป็นน้ำข้น ๆ ใส่ขวดเตรียมไว้ใช้ เวลาใช้ เอาน้ำนี้ทาบริเวณที่บวม เอาผ้าพันแผลปิดไว้ เปลี่ยนผ้าพันแผลทุก 2-3 ชั่วโมง เพื่อให้บริเวณที่บวมนั้นชื้นอยู่เสมอ ทุกครั้งก่อนทายาให้ใช้น้ำเกลือเย็น ๆ ชะล้างบริเวณที่เป็นให้สะอาดก่อน โดยทั่วไปอาการบวมอักเสบจะลดลงหลังจากทายาแล้ว 1-3 วัน

3. ใช้ลดความดันเลือดสูง
ใช้ไส้เดือนดินแห้ง 40 กรัม บดเป็นผง แช่ในเอธิลแอลกอฮอล์ 60% 100 มล. เขย่าวันละ 2 ครั้ง แช่ไว้อย่างน้อย 72 ชั่วโมง กรองเอากากทิ้งเติมน้ำ 50 มล. ให้มีปริมาณแอลกอฮอล์ 40% กินครั้งละ 10 มล. วันละ 3 ครั้ง ในคนที่กินเหล้าไม่ได้ เอาผงไส้เดือนดินผสมทำเป็นยาเม็ด กินครั้งละ 3-4 กรัม วันละ 3 ครั้ง ติดต่อกัน 30-60 วัน

4. ใช้ในรายการที่กระดูกหัก
เช่น กระดูกสะโพก หรือกระดูกข้อต่อต่าง ๆ หลุด ใช้ครีมไส้เดือน ดินพอก และกินยาเม็ดจากไส้เดือนดิน โดยทั่วไปเมื่อพอกยานี้แล้ว คนไข้จะรู้สึกเย็นสบายขึ้นภายใน 1 ชั่วโมง หายปวด 24 ชั่วโมง หายบวม เป็นยาที่เหมาะที่จะใช้กับรายที่กระดูกหักใหม่ ๆ และช่วยเชื่อมกระดูก

วิธีทำ
1. ครีมไส้เดือนดิน ใช้ไส้เดือนดินสด 10 ตัว ล้างให้สะอาด ใส่น้ำตาลทรายลงไป 1 ใน 3 ส่วนของน้ำหนักไส้เดือนดิน บดจนเหลว ใส่พิมเสนเล็กน้อย เวลาใช้ ใช้ครีมนี้ทาบนผ้าพันแผล พันบริเวณที่เป็น 2-3 รอบ เปลี่ยนวันละครั้ง ถ้ามีบาดแผลก็ไม่ทาให้ถูกบาดแผลนั้น

2. ยาเม็ดไส้เดือนดิน ใช้ไส้เดือนดินแห้ง บดเป็นผง ผสมน้ำทา เป็นเม็ดขนาดเมล็ดถั่วเขียว ใช้
ผงซัวเอี๊ยะ (เป็นหัวพวกมัน Dioscorea opposite Thunb บดเป็นผง) โรยเคลือบเม็ดยาตากให้แห้งสนิทเก็บไว้กินครั้งละ 6 กรัม วันละ 2 ครั้ง

5. แก้โรคไฟลามทุ่ง
(Erysipelas) เป็นจุดหรือแถบแดงใต้ผิวหนัง ใช้ไส้เดือนดินสด 5 ส่วนน้ำตาล 1ส่วน ผสมน้ำเล็กน้อยลงไปกวนจนไส้เดือนมีเมือกออกมาเป็นน้ำข้น ๆ หรือใช้บดจนเหลวเป็นน้ำข้น ๆ เอาไปทาบริเวณที่เป็น วันละ 2-3 ครั้ง จากคนไข้ 20 กว่าราย ทายา 2-3 วัน หายหมด

6. แก้โรคริดสีดวงตา
(Trachoma) ใช้ไส้เดือนแช่น้ำเย็น เอาดินออกหลาย ๆ ครั้ง เอาไส้เดือนดินออกหลาย ๆ ครั้ง เอาไส้เดือนดินใส่ถ้วยแก้วขนาดใหญ่ ใส่เกลือแกงลงไปพอประมาณ ไส้เดือนดินจะปล่อยเมือกออกมา หลังจากแช่เกลือไว้ 30 นาทีรินน้ำเมือก กรองใส่ภาชนะใหม่ นำไปแช่น้ำร้อน 60 องศาเซลเซียส นาน 30 นาที 3-4 ครั้ง พอเย็นก็เก็บไว้ในที่เย็น (เช่น ในตู้เย็น เป็นต้น) เวลาใช้ ใช้สำลีเก็บไว้ในขวดหยด ใช้หยอดตาหรือเช็ดเปลือกตาวันละ 2-3 ครั้ง จากการรักษา 27 ราย ได้ผลหายหมด ในระยะเวลาเฉลี่ย 10.4 วัน ในการรักษานี้มี 3 ราย เป็นริดสีดวงตาและมีโรคตาแทรกซ้อน ทำให้หนังตาห้อยลงมาปิด หลังจากใช้ยานี้ 6-7 วัน ตาลืมได้เป็นปกติ