หัวใจ

หัวใจ

1. หลอดเลือดดำใหญ่

2. หลอดเลือดแดงไปเลี้ยงปอด

3. หัวใจห้องบนขวา

4. หัวใจห้องล่างขวา

5. หัวใจห้องบนซ้าย

6. หัวใจห้องล่างซ้าย

7. หลอดเลือดแดงใหญ่

8. ปอดข้างขวา

9. ปอดข้างซ้าย

10. หลอดเลือดดำจากปอด

11. หลอดเลือดแดงไปเลี้ยงหัวใจซีกขวา และซ้าย

12. ส่วนล่างของร่างกาย

13. ส่วนบนของร่างกาย

14. ลิ้นสองแฉก

15. ลิ้นสามแฉก

แสดงถึงการบีบตัวของหัวใจ ให้เลือดผ่านจากห้องล่างขวาและห้องล่างซ้ายไปสู่ปอด และเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกาย

หัวใจเป็นอวัยวะที่สำคัญที่สุดของร่างกาย มีหน้าที่สูบฉีดเลือดไปเลี้ยงอวัยวะต่างๆ ทำให้คนเรามีชีวิตอยู่ได้ ถ้าเมื่อใดก็ตามที่หัวใจหยุดเต้น ก็เท่ากับหยุดลมหายใจเข้าออก ชีวิตก็ตายในบางครั้งคนเราอยู่ๆ ไม่เจ็บไม่ไข้นอนหลับเฉยๆ แล้วไม่ตื่นขึ้นมาอีกเลย มาตรวจภายหลังว่า หัวใจวายตาย ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัย โดยเฉพาะในผู้สูงอายุและคนอ้วน เราจึงควรให้ความสนใจศึกษากายวิภาคของหัวใจของเราบ้างพอสมควร

หัวใจมีหน้าตาอย่างไร

หัวใจของเรามีขนาดเท่ากำปั้นหรือโตกว่าเล็กน้อย พบอยู่ในบริเวณทรวงอกตรงกลางค่อนไปทางซ้ายเล็กน้อย มีลักษณะเป็นกล้ามเนื้อ ข้างในกลวง มีผนังกั้น แบ่งเป็นห้องๆ มี 4 ห้อง ห้องบนหรือเอเตรียม (Atrium หรือ Auricle) มี 2 ห้อง, ห้องล่าง หรือเวนตริเคิล (Ventricle) มี 2 ห้อง ระหว่างหัวใจห้องบนและห้องล่างมีช่องติดต่อถึงกันโดยมีลิ้นหัวใจทำหน้าที่ปิดเปิดคล้ายประตู

ลักษณะภายในของหัวใจ (ดูรูปหัวใจผ่าซีก)

ถ้าผ่าหัวใจออกเป็น 2 ซีกให้เห็นหัวใจพร้อมๆ กัน ทั้ง 4 ห้องดังปรากฏในรูป

ห้องบนขวา (Right atrium) เห็นเป็นสีม่วง มีหน้าที่รับเลือดมาจากบริเวณศีรษะและส่วนล่างของลำตัว จากนี้เลือดจะไหลไปสู่หัวใจห้องล่างขวา

ห้องล่างขวา (Right ventricle) เห็นเป็นสีเขียว มีหน้าที่สูบฉีดเลือดให้ผ่านไปฟอกที่ปอด เพื่อไม่ให้เลือดไหลกลับเข้าสู่ห้องบนขวา จึงมีลิ้นกั้นอยู่ระหว่างห้องบนขวาและห้องล่างขวาเรียกว่า ลิ้นสามแฉกหรือไตรคัสปิด วาลฟ์ (Tricuspid valve)

ห้องบนซ้าย (Left atrium) เห็นเป็นสีเหลือง มีหน้าที่รับเลือดที่ฟอกแล้วจากปอด เพื่อส่งไปยังห้องล่างซ้าย

ห้องล่างซ้าย (Left ventricle) เห็นเป็นสีส้มมีหน้าที่สูบฉีดเลือกไปเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกายต่อไปเพื่อไม่ให้เลือดไหลกลับสู่ห้องบนซ้าย จึงมีลิ้นกั้นอยู่ระหว่างห้องบนซ้ายและห้องล่างซ้ายเรียกว่า ลิ้นสองแฉกหรือไมตร้อล วาลฟ์ (Mitral valve)

หัวใจทำงานอะไรบ้าง

จะเห็นได้ชัดเจนแล้วว่า หัวใจมีหน้าที่สำคัญพอสรุปได้เป็น 2 อย่าง คือ

1. มีหน้าที่สูบฉีดเลือดไปฟอกที่ปอด โดยการแลกเปลี่ยนรับก๊าซออกซิเจนและคายก๊าซคาร์บอนไดอ๊อกไซด์ออก

2. มีหน้าที่สูบฉีดเลือดไปเลี้ยงทั่วร่างกาย

เมื่อร่างกายต้องการออกซิเจนไปเลี้ยงส่วนต่างๆ หัวใจจึงต้องทำหน้าที่คอยสูบฉีดเลือด เพื่อเลี้ยงและเพื่อแลกเปลี่ยนก๊าซอยู่ตลอดเวลา ไม่มีเวลาพักผ่อนเลย ถึงแม้ว่าร่างกายคนเราจะได้พักผ่อนหลับนอน แต่หัวใจจำเป็นต้องทำงานตลอดเวลา จะบีบตัวนาทีละ 72 ครั้ง

การที่ร่างกายมีความต้องการออกซิเจนนี้เอง จึงทำให้มีการแลกเปลี่ยนก๊าซที่มักเรียกกันจนติดปากว่ามีการฟอกเลือดที่ปอดนั่นเอง กล่าวคือ ร่างกายมีความต้องการอากาศบริสุทธิ์ที่มีออกซิเจนมาก แต่ไม่ต้องการก๊าซคาร์บอนไดอ๊อกไซด์หรือควันต่างๆที่เกิดจากการเผาไหม้ เป็นต้นว่า ควันไฟ ควันไอเสียรถยนต์และควันบุหรี่ เป็นต้น เมื่อควันต่างๆทำให้อากาศไม่บริสุทธิ์และร่างกายของคนเราก็ไม่ต้องการอากาศที่ไม่บริสุทธิ์ ทำไมคนเราถึงยอมรับการสูบบุหรี่เห็นเป็นของโก้เก๋ ซึ่งทำให้เยาวชนของเราเอาเป็นแบบอย่างของผู้ใหญ่

การสูบบุหรี่ ซึ่งนอกจากจะมีก๊าซคาร์บอนไดอ๊อกไซด์ที่ร่างกายไม่ต้องการแล้ว ยังมีสารนิโคติน ซึ่งเป็นสารที่อยู่ในใบยาสูบที่เกิดจากการเผาไหม้ จะไปจับอยู่ที่ปอดทำให้การแลกเปลี่ยนก๊าซออกซิเจนยากลำบากยิ่งขึ้น จะยิ่งทำให้หัวใจต้องทำงานหนัก เพื่อที่จะได้อากาศบริสุทธิ์ที่มีออกซิเจนเพียงพอตามที่ร่างกายต้องการ เพราะว่าถ้าเลือดที่ไปเลี้ยงสมองไม่เพียงพอ จะทำให้เซลล์ในสมองบางส่วนตาย ทำให้สมองเสื่อม โดยเฉพาะในเด็กที่กำลังเจริญเติบโต ถ้าขาดออกซิเจนมากๆ อาจถึงตายได้ ตัวอย่างเวลาเกิดไฟไหม้ที่เรียกว่า สำลักควันตาย ความจริงผู้นั้นขาดออกซิเจนสำหรับหายใจนั่นเอง ทุกคนคงมีประสบการณ์เกี่ยวกับการสุมไฟมาบ้างแล้ว เวลาควันพุ่งมาทางเรามากๆ จะสำลัก น้ำหูน้ำตาไหลต้องคอยเปลี่ยนที่อยู่บ่อยๆ เพื่อหนีควันนั่นเอง

เมื่อเราได้ทราบถึงลักษณะ หน้าที่และการทำงานของหัวใจแล้ว ทำไมคนเราถึงริอ่านสูบบุหรี่กันจนติด ทำให้หัวใจซึ่งทำงานหนักอยู่แล้ว จะต้องทำงานหนักเพิ่มขึ้นไปอีก จนเกิดหัวใจวายตายโดยไม่ทราบสาเหตุแน่นอน ดังปรากฏอยู่ในทุกวันนี้ เราน่าจะหาวิธีอย่างไร ที่จะทำให้หัวใจเรานี้ได้ทำหน้าที่ของมันอย่างมีประสิทธิภาพ และให้มีอายุยืนนานเพื่อรับใช้เราจนตราบชีวิตจะหาไม่