• ขนาดตัวอักษร  Normal size text | Increase text size by 10% | Increase text size by 20% | Increase text size by 30%

การเคลื่อนไหวของข้อต่อ

การเคลื่อนไหวของข้อต่อ

ในการแข่งขันบาสเกตบอลครั้งหนึ่ง ขณะที่นักกีฬากำลังโดดขึ้นตีลูกบอลฝ่ายตรงข้ามคนหนึ่งวิ่งมาฉุดแขนของนักกีฬาอีกข้างหนึ่ง (ที่ห้อยอยู่ข้างๆ) ผลก็คือ แรงพุ่งขึ้นของนักกีฬาผู้นั้นทำให้ข้อไหล่หลุดออก และถึงที่แม้จะทำการรักษาให้เข้าที่เหมือนเดิม นักกีฬาผู้นั้นก็ใช้แขนไม่ได้ดีเท่าที่ควร และบ่อยครั้งที่ข้อไหล่ข้างนั้นยังหลุดออก

นักแบดบินตันระดับชาติคนหนึ่งขณะที่พยายามกู้ลูกที่เกือบหล่นถึงพื้น โดยพุ่งจากจุดที่ยืนอยู่ไปทางด้านข้างผลคือ ข้อเข่าบิดมากไป ทำให้กระดูกเอ็นภายในข้อเข่าแตก เอ็นไขว้ที่ยึดภายในข้อเข่าและเยื่อหุ้มข้อฉีก ทำให้เข่าเหยียดไม่ได้เต็มที่ และถึงแม้จะทำการรักษาแล้ว ข้อเข่าข้างนั้นก็ยังใช้การไม่ได้ดี

นักฟุตบอลกำลังเตะลูกบอลไปประตูฝ่ายตรงข้ามอย่างแรง ขณะที่ข้อเข่าและข้อเท้าขาข้างที่ยืนอยู่ต้องบิดไปอย่างกะทันหัน ผลก็คือ เอ็นรอบเข่าฉีก และข้อเท้าแพลง เนื่องจากเกิดการฉีกขาดของพังผืดยึดด้านข้างของข้อเท้า

การบาดเจ็บที่มีต่อข้อต่อตามที่ได้กล่าวมานี้ เป็นเพียงตัวอย่างการเล่นกีฬาโดยไม่คำนึงถึงการเคลื่อนไหวของข้อต่อ ทำให้เกิดการบาดเจ็บของข้อต่อได้ง่าย ในการออกกำลังกายชนิดอื่นๆ ยังพบการบาดเจ็บของข้อต่ออีกมากมาย การเรียนรู้ถึงการเคลื่อนไหวของข้อต่อจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับนักกีฬา และผู้ที่จะทำการออกกำลังกาย

ข้อต่อที่เคลื่อนไหวได้ เกิดจากปลายกระดูก 2 ชิ้นมาชนกัน โดยปลายกระดูกทั้งสองจะมีกระดูกอ่อนอยู่ มีเยื่อหุ้มข้อและพังผืดเชื่อมต่อรอข้อต่อนั้นภายในข้อต่อจะมีนํ้าหล่อเลี้ยงข้อต่อ ซึ่งสร้างโดยเยื่อบุภายในเยื่อหุ้มข้อนั้น

การเคลื่อนไหวของข้อต่อ เคลื่อนได้หลายทิศทาง ถ้าเรายืนตรงและมองตรงไปข้างหน้า โดยแขนทั้งสองอยู่ข้างลำตัวและหันฝ่ามือออก ซึ่งเราเรียกท่านี้ว่า ท่ายืนทางกายวิภาค

การเคลื่อนไหวแขนขาหรือลำตัวไปข้างหน้า เรียกว่า การงอ และมาข้างหลังเรียกว่า การเหยียด (ดูรูป) ถ้าเคลื่อนไหวแขนขาออกจากลำตัวในระนาบเดียวกับลำตัว เรียกว่า การกางออก และเข้าหาลำตัว เรียกว่า การหุบเข้า

 

การหมุนรอบแกนดิ่งของแขนขา เราสามารถหมุนออกจากลำตัว หมุนเข้าหาลำตัว และหงายมือควํ่ามือ นอกจากนั้นยังมีการเอียงไปด้านข้างของลำตัว เช่น เอียงซ้าย หรือ เอียงขวา

ข้อไหล่เป็นข้อที่เคลื่อนไหวได้ทุกทิศทาง คือ งอไปข้างหน้าจนชี้ขึ้นสู่เพดาน เหยียดไปข้างหลัง กางแขนออกและหุบแขนเข้า หมุนแขนเข้าหมุนออก และหมุนเป็นวงกลมได้

ปัญหาของข้อไหล่ คือ เป็นข้อที่ไม่มั่นคง ต้องอาศัยกำลังยึดของกล้ามเนื้อรอบหัวไหล่ และถ้าเราหมุนแขนเข้าโดยยืนชิดกำแพง และให้แขนอยู่แนบกับกำแพง เราจะไม่สามารถกางแขนออกได้เต็มที่ ต่อเมื่อเราหมุนแขนออกเราจึงสามารถกางแขนจนขึ้นไปแนบกับข้างหูได้ และอันตรายของท่านี้ คือ ข้อไหล่จะหลุดออก ถ้าเราหรือผู้อื่นมาบิดแขนเราเข้าและกางออก ข้อไหล่หลุดพบได้ง่ายในการกีฬาที่ต้องใช้แขนมาก เช่น บาสเกตบอล เทนนิส แบดบินตัน บาร์คู่หรือบาร์เดี่ยว การเล่นกีฬาเหล่านี้จึงจำเป็นต้องระมัดระวัง อย่าให้แขนต้องหมุนเข้าขณะที่กำลังกางออก

ความมั่นคงของข้อไหล่นั้น ต้องอาศัยกำลังของกล้ามเนื้อรอบหัวไหล่ ดังนั้นเราจึงต้องฝึกฝนกล้ามเนื้อรอบหัวไหล่ให้แข็งแรง โดยการยกนํ้าหนัก ว่ายนํ้า หรือวิดพื้น(ยกข้อ)

ข้อศอก มีกระดูกต้นแขนมาต่อกับกระดูกแขนอีก 2 ชิ้น ทำหน้าที่ค่อนข้างจำกัด คือ งอศอกและเหยียดข้อศอก

 

โอกาสที่ข้อศอกหลุดง่ายจะพบได้ในเด็ก เนื่องจากกระดูกยังเจริญไม่เต็มที่ กีฬาที่ทำให้เกิดการแพลงรอบข้อศอกได้ เช่น ตีกอล์ฟ เทนนิส แบดบินตัน ปิงปอง การเล่นกีฬาเหล่านี้จึงควรป้องกันข้อศอกไว้ โดยเอาผ้าพันบริเวณข้อศอกไว้ เราสามารถออกกำลังกายเพื่อให้กล้ามเนื้อบริเวณข้อศอกแข็งแรงขึ้น โดยการยกลูกตุ้มดัมเบล เป็นต้น (ดูรูป)

ข้อมูลสื่อ

73-012
นิตยสารหมอชาวบ้าน 73
พฤษภาคม 2528
รศ.ประโยชน์ บุญสินสุข