ถุงน้ำดี

ถุงน้ำดีมีลักษณะตามชื่อเรียกคือ เป็นถุงผนังเรียบสีออกขาว มีขนาดเท่ากับไข่ไก่ลูกเล็กๆ ติดอยู่กับทางด้านใต้ของตับ ถุงน้ำดีมีท่อลำเลียงน้ำดีเจือจางที่ตับสร้างขึ้นต่อออกมาจากตับ เมื่อตับสร้างน้ำดีแล้วก็จะส่งมาเก็บไว้ในถุงน้ำดี ถุงน้ำดีมีหน้าที่ทำให้น้ำดีเจือจางนั้นเข้มข้นขึ้นหลายสิบเท่าแล้วเก็บเอาไว้รอเวลาที่จะส่งผ่านต่อลงไปยังลำไส้เล็ก

เมื่อเรากินอาหารที่มีไขมันเข้าไป อาหารที่ประเภทไขมันที่ตกถึงกระเพาะอาหารจะทำหน้าที่กระตุ้นให้ถุงน้ำดีบีบตัวส่งน้ำดีผ่านลงไปทางท่อนำน้ำดี หูรูดที่ผนังลำไส้เล็กส่วนต้นก็จะเปิดออกน้ำดีก็จะไหลลงสู่ลำไส้เล็ก

น้ำดีมีลักษณะใส หนืดเล็กน้อย สีเป็นสีเหลืองออกเขียว และมีรสขม หน้าที่ของน้ำดี ก็คือช่วยย่อยอาหารประเภทไขมันในลำไส้เล็ก น้ำดีจะทำให้สารไขมันอาหารที่มีขนาดใหญ่แตกตัวออกเป็นเม็ดเล็กๆ เพื่อให้น้ำย่อยจากตับ อ่อนไลเปส ย่อยอีกทีหนึ่ง หากไม่มีน้ำดี อาหารประเภทไขมันก็จะไม่แตกตัว ร่างกายก็จะย่อยไขมันไม่ได้ ร่างกายก็ไม่มีอาหารประเภทไขมันไว้ใช้หรือมีก็แต่น้อย เมื่อไขมันไม่ถูกย่อยก็จะทำให้ท้องอืดได้ง่าย

น้ำดียังมีหน้าที่นำสารของเสียส่วนที่เกิดจาการแตกตัวของเม็ดเลือดในร่างกายที่เรียกว่า บิริรูบิน ไปกำจัดทิ้ง ในลำไส้เล็กสารบิลิรูบิน มีสีเหลืองจึงทำให้น้ำดีเป็นสีเหลือง และเมื่อถูกนำไปทิ้งในลำไส้เล็ก ก็เลยทำให้กากอาหารที่มีน้ำดีมาคลุกเคล้าแล้วกลายเป็นสีเหลืองไปด้วย สีจากน้ำดีนี่เองที่ทำให้อุจจาระของเรามีสีเหลือง

คงยังจำกันได้ว่า เม็ดเลือดแดงที่มีอยู่ในร่างกายของเราถูกสร้างมาจากไขกระดูก เมื่อเม็ดเลือดแดงถูกใช้งานมาครบ 120 วัน แล้วเม็ดเลือดแดงเม็ดนั้นก็จะแตกออก ร่างกายจะเก็บส่วนที่เป็นธาตุเหล็กเอาไว้เพื่อนำไปสร้างเม็ดเลือดเม็ดใหม่ ส่วนที่เป็นโปรตีนในเม็ดเลือดนั้นร่างกายก็จะให้ตับกำจัดทิ้งไป ส่วนนี้เองที่มีสีเหลืองและเรียกว่า “ บิลิรูบิน “ สารนี้จะถูกตับกำจัดทิ้งปนออกไปกับน้ำดี เพื่อให้ออกนอกร่างกายออกไปทางอุจจาระ มีบิลิรูบินบางส่วนที่ไม่ถูกกำจัดทิ้งโดยตับ แต่จะออกไปทางปัสสาวะ

ถ้าเป็นมาลาเรีย หรือเมล็ดเลือดมีความผิดปกติ เช่นมีภาวะพร่องของเอ็นไซม์ชนิดหนึ่งในเม็ดเลือด ( G6,PD) หรือเป็นโรคทาลัสซีเมีย เม็ดเลือดแดงจะแตกมากกว่าปกติ เมื่อเป็นดังนี้จะมีสารบิลิรูบินคั่งอยู่ในกระแสเลือดมากขึ้นตับจะทำงานหนัก หากตับกำจัดเอาลิลิรูบินทิ้งไม่ทัน ก็จะทำให้สารสีเหลืองนี้คั่งอยู่ในร่างกายและทำให้ตัวเหลืองและตาขาวสีเหลือง หรือที่ชาวบ้านเรียกกันให้เข้าใจง่ายว่า ดีซ่าน
แต่ถ้าตับอักเสบหรือเสียไปไม่สามารถทำงานได้ปกติ ก็จะทำให้กำจัดบิลิรูบินไม่ได้เร็วตามปกติ ก็ทำให้เกิดอาการคั่งของบิลิรูบินเช่นเดียวกันก็ทำให้เกิดอาการตัวเหลืองตาเหลืองได้
และอีกกรณีหนึ่งที่น้ำดีไม่สามารถส่งผ่านออกไปยังลำไส้เล็กได้โดยสะดวกก็จะเกิดอาการดีซ่านเช่นเดียวกัน เช่น ในกรณีที่ท่อน้ำดีตีบตันเป็นต้น

เนื่องจากถุงน้ำดีอยู่ในตับ และอยู่ใต้ชายโครงด้านซ้าย เมื่อมีอาการผิดปกติของถุงน้ำดีก็มักจะมีอาการเจ็บบริเวณที่ตั้งของถุงน้ำดี แต่เนื่องจากถุงน้ำดีอยู่ลึกพอสมควร อาการปวดท้องจึงอาจบอกได้เป็นบริเวณเท่านั้นว่าจะปวดท้องบริเวณท้องด้านบนข้างซ้ายและมักจะมีอาการปวดร้าวไปถึงหัวไหล่ข้างซ้ายทางด้านหลังด้วย

เมื่อมีอายุมากขึ้นคนเรามักจะเป็นโรคของถุงน้ำดี ว่ากันว่าเมื่ออายุมากกว่า 40 ปีขึ้นไป โดยเฉพาะผู้หญิงจะมีโอกาสเป็นโรคถุงน้ำดีอักเสบได้ เมื่อถุงน้ำดีอักเสบการทำงานของถุงน้ำดีก็จะทำได้ไม่เต็มที่ ถุงน้ำดีไม่สามารถทำให้น้ำดีเข้มข้นได้ น้ำดีที่มีอยู่จะเจือจางและบางครั้งเมื่ออาหารประเภทไขมันเข้าสู่กระเพาะอาหารแล้วถุงน้ำดีที่อักเสบก็พาลไม่ยอมบีบตัวไล่เอาน้ำดีลงสู่ลำไส้เล็กตามปกติ กรณีนี้ก็จะทำให้มีน้ำดีใช้ในการย่อยอาหารไม่เพียงพอ เป็นเหตุให้อาหารประเภทไขมันไม่ถูกย่อย เกิดอาการท้องอืด เมื่อเอาอุจจาระไปตรวจก็พบว่ามีเม็ดไขมันปนอยู่ในอุจจาระมากกว่าปกติ

การตรวจถุงน้ำดีนั้นค่อนข้างจะยากเนื่องจากตำแหน่งของถุงน้ำดีอยู่ลึกเอกซเรย์ก็ไม่เห็น นอกเสียจาก
ว่ามีนิ่วอยู่ในถุงน้ำดีและอยู่ในตำแหน่งที่แน่นอนเท่านั้นก็จะบอกได้ การเอกซเรย์ดูถุงน้ำดีนั้นอาจจะต้องใช้วิธีพิเศษที่ค่อนข้างยุ่งยาก (โดยการกินสารทึบแสงเข้าไป ) เพื่อดูลักษณะของถุงน้ำดีพร้อมทั้งตรวจการทำงานของมันด้วย