ระบบประสาทอัตโนมัติ

ระบบประสาทอัตโนมัติ

วันนั้นจำได้ว่าขณะที่เดินไปกับเพื่อน กำลังคุยกันเพลินๆอยู่เชียว เจ้าเพื่อนคนดีก็ร้องตะโกนออกมาเสียงดังลั่น จนผู้คนแถวนั้นพากันหันมามองเราสองคนเป็นตาเดียว ครั้นพอเรียกสติกลับคืนมาได้แล้วหลังจากที่ตกอกตกใจอยู่ครู่หนึ่ง ก็พบว่า สาเหตุที่เพื่อนร้องเสียงหลงขนาดนั้นเป็นเพราะว่าเจ้าตะปูขนาด 2 นิ้วมันฝังตัวเองเข้าไปที่เท้าของเพื่อนเกินกว่าครึ่ง (รวมรองเท้า) แล้วนั่นเอง

โดยธรรมชาติแล้วมนุษย์ทุกคนเมื่อเกิดอุบัติเหตุเช่นนี้ มักจะมีปฏิกิริยาตอบสนองต่อสิ่งเร้าจากภายนอกทันที อย่างกรณีนี้ เพื่อนจะรีบยกเท้าขึ้นจากตะปูทันทีโดยอัตโนมัติ และอาการที่ตามมาภายหลังจากนั้นก็จะเป็นเสียงร้องที่แสดงอาการตกใจระคนเจ็บปวด เช่น “โอ๊ย” ต่อจากนั้นเขาจึงค่อยๆก้มลงไปดูว่าเกิดอะไรขึ้น ทั้งหมดนี้คือ ขั้นตอนที่เกิดขึ้นโดยกระบวนการทำงานของระบบประสาท (nervous system) ในร่างกาย เมื่อเกิดมีตะปูมาตำที่ผิวหนัง (เท้า) ตะปูจะไปกระตุ้นปลายประสาทอันละเอียดอ่อนที่ผิวเท้า แล้วส่งสัญญาณว่ามีอันตรายเกิดขึ้น โดยจะส่งผ่านสัญญาณนี้ไปที่ประสาทรับความรู้สึกแล้วส่งไปยังไขสันหลังซึ่งมีระบบประสาทอยู่เป็นจำนวนมาก ไขสันหลังนี้อยู่ในกระดูกสันหลังของเรานั่นเอง

จากไขสันหลัง ข้อมูลสัญญาณนี้จะถูกส่งไปใน 2 ทิศทางด้วยกัน คือ ในทางหนึ่ง สัญญาณข้อมูลจะถูกส่งขึ้นไปตามไขสันหลังเพื่อไปสู่สมองในส่วนที่เรียกว่าทาลามัส (thalamus) สมองส่วนนี้ทำหน้าที่ควบคุมและรับรู้เกี่ยวกับความรู้สึกเจ็บปวดเมื่อสัญญาณถูกส่งไปถึงทาลามัสเมื่อใด สมองส่วนนี้จะบอกให้เราทราบถึงความรู้สึกเจ็บปวดอันเนื่องมาจากตะปูตำ ในขณะเดียวกันข้อมูลสัญญาณตัวที่ 2 จะวิ่งออกจากไขสันหลังไปยังเส้นประสาทอัตโนมัติ (motor nerve) แล้วต่อไปที่ขาเพื่อสั่งให้เรายกเท้าขึ้น นี้เป็นปฏิกิริยาการปกป้องตนเองซึ่งเกิดขึ้นโดยอัตโนมัติ โดยที่เรายังไม่ทันได้คิดเลยด้วยซ้ำไปว่าควรจะทำอย่างไร สิ่งที่เกิดขึ้นนี้เราเรียกว่าเป็นปฏิกิริยาสะท้อนกลับหรือรีเฟล็กซ์ (reflex)

หากคุณยังนึกไม่ออกว่าระบบประสาทอัตโนมัติทำงานได้อย่างไร ก็ลองคิดถึงตอนที่เจ้าหนี้มาทวงหนี้ แล้วระบบประสาทอัตโนมัติสั่งให้คุณสาวเท้าวิ่งหนีทันทีนั่นแหละค่ะ... ใช่เลย