ผู้ที่สนใจจะรักษาตนเองเบื้องต้น ในยามเจ็บป่วย ก่อนอื่นก็ควรจะรู้จักตัวเองในยามไม่เจ็บป่วยเสียก่อน คอลัมน์ “ร่างกายของเรา” จะมาคุยกับท่านเกี่ยวกับเรื่องความเป็นไปในร่างกายของตัวเราเองในยามปกติหรือเรียกให้หรูอีกนิดคือ ว่าด้วยวิชากายวิภาคสรีรวิทยาระดับชาวบ้าน ซึ่งเราจะเล่าสู่กันฟังเป็นตอนๆ ไป
คำว่า หู ฟังดูง่ายๆ แต่หูก็เป็นอวัยวะที่น่าสนใจทีเดียว ใบหูที่เราเห็นนั้นเป็นเพียงอวยวะส่วนหนึ่งเท่านั้น รวมถึงว่าข้างในหูมีอะไรและแต่ละส่วนมีหน้าที่อย่างไร
ใบหู มีส่วนช่วยในการรับฟังเสียง ใบหูประกอบด้วยกระดูกอ่อนหุ้มด้วยผิวหนังบางๆ เหมือนกับหูหมู ที่เราเคยกิน ใบหูคนเราแทบจะไม่มีกล้ามเนื้ออยู่เลย ทำให้คนกระดิกหูไม่ได้ เหมือนม้า หรือช้าง หูทำหน้าทีเหมือนเรดาร์ คือทำหน้าที่รับเสียงและกวาดต้อนเสียงเข้าสู่รูหู สำหรับสัตว์บางชนิดที่ไม่มีใบหูไว้รับคลื่นเสียงเท่านั้น แต่สัตว์ประเภทค้างคาว-นกมีหู ตาของมันไม่ดี ทว่ามันมีใบหูพิเศษไว้ช่วยคลำทางเวลาออกหากินกลางคืน โดยส่งเสียงความถี่สูงออกไปก่อน ถ้าเสียงไปกระทบสิ่งกีดขวางจะสะท้อนเข้าใสให้มันรับรู้ละบินหลบไปได้
ว่ากันว่าใบหูเป็นประติมากรรมชันยอดของพระเจ้า (ถ้าพระเจ้าสร้างคนมาจริง) เพราะแม้ว่าปัจจุบันศัลยกรรมแตกแต่งจะเก่งมากเพียงใด สามารถเสริมจมูก ทำตา 2 ชั้นได้ แต่ก็ยังไม่สามรถปั้นใบหูให้งามเหมือนอันที่ติดตัวมาแต่กำเนิดได้ ถ้าใครประสบอุบัติเหตุหูหลุดไปละก้อ อย่าลืมเก็บใบหูไปให้หมอต่อด้วย ไม่งั้นท่านจะเหลือแต่รูหูเฉยๆ
รูหู เป็นท่อกลวง มีผิวหนังหุ้มอยู่ตลอดไปจนจรดแก้วหู ผิวหนังส่วนนี้เต็มไปด้วยต่อมน้ำมัน ซึ่งจะทำหน้าที่ขับสารไขมันออกมาหล่อลื่นรูหู และจะรวมกับสิ่งสกปรกต่างๆ ขับออกมาทางรูหูเป็นขี้หู ปกติขี้หูจะไหลออกมานอกรูหูได้เอง เพียงแต่เช็ดรอบๆ รูหูตื้นๆ ก็เป็นการเพียงพอแล้ว ไม่ควรแคะหูหรือเอาอะไรแหย่เข้าไปในรูหู ไม่ว่าจะเป็นหูคุณเองหรือของคนอื่น เพราะคุณมองไม่เห็นว่าอะไรที่คุณแหย่เข้าไปนั้นมันเข้าไปลึกเพียงใด เข้าไปปั่นถูกอะไรบ้าง การแคะหูจะทำให้รูหูถลอก อักเสบ หรืออาจจะทำให้แก้วหูฉีกขาดได้อีก ได้ยินไม่ชัดเจนได้
รูหูมีหน้าที่นำคลื่นเสียงไปกระทบแก้วหู
ก่อนจะรู้ว่าเราได้ยินเสียได้อย่างไร มาทำความรู้จักกับเสียงที่เราได้ยินกันก่อน
เสียงที่เราได้ยินมีลักษณะเป็น คลื่น วิ่งอกจากต้นเหตุของเสียง เช่น กลอง ฆ้อง ปี่พาทย์ คนที่พูด เป็นต้น ถ้าเรามองเห็นคลื่นเสียงได้ เสียงจะมีลักษณะเมหือนคลื่นในทะเล ที่ระยะต้นเหตุของเสียงคลื่นเสียงจะสูง เราได้ยินเสียงดัง ห่างไกลออกไปคลื่นเสียงต่ำจะได้ยินเสียงค่อย เหมือนคลื่นที่จางหายไปเมื่อถึงฝั่ง เสียงของเครื่องบินไอพ่นจะมีคลื่นสูงเหมือนคลื่นในทะเลขณะมีพายุ เสียงกระซิบริมหูแผ่วๆ จะมีคลื่นเสียงต่ำเหมือนละลอกคลื่นยามทะเลเรียบ
คลื่นเสียงสามารถวิ่งผ่านทั้งอากาศ น้ำ และของแข็ง คลื่นเสียงผ่านน้ำ และของแข็งได้ดีกว่าอากาศ คุณจึงได้ยินเสียงในน้ำ เวลาคนปิดประตูคุยกัน คุณจะได้ยินเสียชัดขึ้นหากคุณแนบหูเข้ากับประตู
ความดังของเสียงมีหน่วยวัดทางวิทยาศาสตร์เป็น “เดซิเบล” หูของคนจะได้ยินเสียงได้ชัดเจนดีที่ 27 เดซิเบล และเริ่มเสียงแผ่วๆที่ 2 เดซิเบล ความดังสูงสุดที่แก้วหูสามารถทนได้คือ 120 เดซิเบล คุณจะแสบแก้วหูเมื่อความดึงถึงขนาดนี้ ถ้าดังกว่านี้แก้วหูจะแตก
คลื่นเสียงมีความถี่ หูคนเราจะได้ยินเสียงที่มีความถี่แน่นอน คือ ระหว่าง 500-2,000 เฮิรทซ์ ถ้าความถี่สูงไปเราจะไม่ได้ยิน เช่น เครื่องตรวจอุลตราซาวด์ที่ใช้เสียงความถี่สูงส่งเข้าไปในตัวเราเพื่อให้สะท้อนรูปอวัยวะภายในออกมา เมื่อถูกตรวจเราก็จะไม่ได้ยินเสียงอะไรเลย หูของสัตว์สามารถรับความถี่ได้แตกต่างจากคน เช่น หมาจะรับคลื่นความถี่ที่สูงกว่าของคนได้ ฉะนั้น หมาจะได้ยินเสียงที่คนไม่ได้ยิน และอาจจะทนกบเสียงความถี่สูงๆ บางอย่างไม่ได้ เช่น เสียงของไวโอลิน เป็นต้น
เมื่อคลื่นเสียเข้าสู่รูหู มันจะไปกระทบแก้วหู ซึ่งขึงอยู่ในรูหู ทำให้แก้วหูสั่นสะเทือนเหมือนเราตีกลอง การสั่นสะเทือนของแก้วหูจะทำให้กระดูกหูเล็ก ๆ 3 ชิ้น สะเทือนตามไปด้วย กระดูก 3 ชิ้นสะเทือนตามไปด้วย กระดูก 3 ชิ้นนั้นมีชื่อเรียกตามรูปร่างของมัน คือ กระดูกฆ้อน กระดูกทั่ง กระดูกโกลน เมื่อกระดูกทั้งสามชิ้นสั่นมันจะส่งสัญญาณไปเคาะหน้าต่างของหูชั้นใน
หูชั้นในมีรูปร่างเป็นก้นหอย มีหน้าต่างรับสัญญาณเสียง ภายในมีของเหลวข้น เมื่อสัญญาณเสียงส่งมาถึง ของเหลวจะกระเพื่อมส่งผ่านสัญญาณไปยังปลายประสาทรับเสียงที่เราเข้าใจได้ กระบวนการดังกล่าวเกิดขึ้นรวดเร็วมาก ดังนั้น เราจะรับรู้ได้ทันทีว่านั้นเป็นเสียงเมียเรากำลังบ่นอยู่ นั่นเป็นเสียงเจ้านายถามหาตัว นั่นเป็นเสียงฟ้าร้อง นั่นเป็นเสียงเพลงของดอน สอนระเบียบ เป็นต้น
ส่วนต่างๆ ของหู ที่กล่าวมาแล้วมี 3 ส่วน คือ ชั้นนอก ชั้นกลาง และชั้นใน ชั้นนอกได้แก่ใบหูและรูหู ชั้นกลางคือ แก้วหู และกระดูกหู 3 ชิ้น ชั้นในคือ ขดก้นหอยและอวัยวะรับการทรงตัว (สำหรับอวัยวะรับการทรงตัวไม่เกี่ยวข้องกับการได้ยิน) หูชั้นกลางยังมีรูเปิดออกไปสู่คอหอย ท่อเปิดนี้มีประโยชน์ในการปรับความดันภายในหูให้เท่ากันกับความดันบรรยากาศ หูจะได้ไม่อื้อทำให้ได้ยินชัดเจน ถ้าความดันในหูสูงกว่าข้างนอก เช่นกรณีที่เราขึ้นเครื่องบินเปลี่ยนระดับขึ้นไปสูงๆ ในทันที ความดันในหูปรับตามไม่ทัน หูก็จะอื้อ หรือกรณีที่เราเป็นหวัด คอหอยบวม รูเปิดของท่อหูนี้ปิดไปก็จะทำให้หูอื้อได้
อวัยวะรับการทรงตัว มีหน้าที่ทำให้เรารู้ตัวอยู่เสมอว่าตอนนี้เราอยู่ในท่าอะไร เช่น ท่ายืนก้มหัว หรือนอนตะแคง แม้ว่าเราจะหลับตาก็ตามเราก็ยังจะรู้สึกได้ อวัยวะดังกล่าวนี้เป็นรูปหลอดเล็ก ๆ ครึ่งวงกลมติดกันอยู่ในลักษณะตั้งฉากกัน ภายในหลอดที่ว่ามีน้ำบรรจุอยู่ เวลาเราตะแคงหรือก้มน้ำนี้จะไหลไปทำนองเดียวกับหลอดน้ำในไม้ประดับที่ช่างไม้เขาใช้กัน ทำให้ประสาทเรารู้ตัวอยู่ตลอดเวลาว่าตัวเรากำลังอยู่ท่าไหนถ้าอวัยวะรับการทรงตัวนี้เกิดอักเสบจะทำให้เรารู้สึกเวียนศีรษะเหมือนคนเมาเหล้า โดยเฉพาะเวลาเปลี่ยนท่า เช่น ในกรณีที่หูชั้นในอักเสบจากเชื้อไวรัส
หูเรามีแค่ 2 ข้าง มีแก้วหูที่บอบบางมาก จึงควรถนอมรักษาหูเพื่อการได้ยินที่ชัดเจนตลอดไป
ไม่ควรเอาอะไรแคะ แยง ยอนหูเป็นอันขาด หากแมลงเข้าหู หรือเด็กๆ เอาของเล็กๆ ยัดเข้าไปในรูหูอย่านิ่งนอนใจหรือพยายามแคะออกเอง เพราะจะทำให้หูชั้นนอกอักเสบควรไปหาหมอให้หมอเอาออกจะดีกว่า
กรณีที่น้ำเข้าหู ให้ตะแคงหูแล้วตบบริเวณด้านตรงข้ามเบาๆ น้ำจะไหลออกมาเอง แล้วใช้ก้านสำลีเช็ดภายนอกก็พอ
ควรสอนเด็กไม่ให้ตะโกนกรอกหูกัน เพราะจะทำให้แก้วหูเป็นอันตายและสอนเด็กให้บอกผู้ใหญ่เวลาเจ็บหูหรือมีสิ่งแปลกปลอมเกี่ยวกับหู
การฟังวิทยุหรือโทรทัศน์ควรเปิดเบาๆ แต่พอได้ยิน หัดให้เป็นนิสัยเพราะมีรายงานว่า คนที่อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่มีเสียงดังตลอดเวลาเช่น ในโรงงาน หูจะตึงมากกว่าคนปกติ
เมื่อหูไม่ค่อยได้ยินเสียงควรปรึกษาหมอเพราะสมัยนี้เครื่องช่วยฟัง ทำให้สามารถได้ยินเสียชัดเจนขึ้น
- อ่าน 13,111 ครั้ง
- พิมพ์หน้านี้