ตอนที่4 หน้าแข้งและหัวเข่า

จดหมายฉบับหนึ่งเขียนมาถามว่า “ผมได้เริ่มวิ่งมาเป็นเวลา 2-3 เดือน ตอนนี้เริ่มรู้สึกมีปวดบริเวณด้านในของหน้าแข้ง คงเป็นลักษณะที่เรียกว่า Shin Splint ผมควรจะปฏิบัติตัวอย่างไร” อีกฉบับหนึ่งเขียนมาว่า “ผมอายุย่างเข้า 40 แล้ว รู้สึกเจ็บปวดหัวเข่าเวลาวิ่ง แพทย์บอกว่าเป็นโรคกระดูกงอก ผมควรจะวิ่งต่อไปหรือไม่”

จดหมายฉบับแรกแสดงว่าผู้เขียนมีการศึกษาพอสมควร ได้พูดถึงอาการหนึ่งซึ่งเรียกภาษาอังกฤษว่า Shin Splint  (อ่านว่า ชิน สปลิ๊น) ซึ่งรู้จักกันดีในกลุ่มนักกีฬาด้วยกัน คำว่า "Shin" แปลว่า กระดูกหน้าแข้ง และคำว่า "Splint" หมายถึง เฝือกหรือสิ่งที่ใช้ทำให้การเคลื่อนไหวลดน้อยลง ทั้งคำจึงมีความหมายว่า อาการของหน้าแข้งซึ่งทำให้การเคลื่อนไหวไม่สะดวก เป็นอาการปวดร้าวตามด้านในของกระดูกหน้าแข้ง ส่วนล่าง (ดูรูปที่ 1) ซึ่งไม่ได้มีความหมายมากนัก เพราะเป็นเพียงการบอกตำแหน่งของความเจ็บปวดเท่านั้น สาเหตุที่ทำให้นักวิ่งเกิดอาการปวดที่หน้าแข้งนี้ มีหลายอย่างด้วยกัน ซึ่งอาจเกิดจากการปวดเจ็บของส่วนอื่นที่ห่างไกลออกไป

                                                     

สาเหตุที่พบบ่อยคือ การอักเสบของเยื่อหุ้มกระดูก กล้ามเนื้อหรือพังผืดบริเวณขาส่วนล่าง ทำให้เจ็บปวดมากขณะทำการวิ่ง แต่เมื่อนอนพักผ่อนทั้งคืน ตื่นเช้าถ้าไม่ได้วิ่งอีกความเจ็บปวดก็จะหายไป การอักเสบเกิดขึ้นเนื่องจากวิ่งนานเกินไป หรือเร็วไป วิ่งบนถนนพื้นแข็ง หรือวิ่งในท่าที่บิดนิ้วเท้าออกมากไป ในลักษณะวิ่งเหมือนเป็ดเดิน ถ้าเริ่มมีอาการปวดควรจะกินยาแอสไพริน หรือใช้น้ำแข็งประคบ แล้วพันด้วยผ้าพันยืดขนาด 3 นิ้ว ตังแต่โคนนิ้วเท้าขึ้นมาถึงหน้าแข้ง (รูปที่ 2)



หลังจากหายปวดแล้ว ควรวิ่งบนพื้นดินหรือพื้นหญ้า เปลี่ยนท่าวิ่งโดยเอาสันเท้าลงก่อน และวิ่งเป็นแนวตรง และฝึกกล้ามเนื้อของขาให้แข็งแรงขึ้นโดยขี่จักรยานด้วย นักวิ่งทั่วไปมักจะคิดว่าถ้าทำการวิ่งแล้วไม่จำเป็นต้องบริหารด้วยวิธีอื่นๆ เลย ซึ่งเป็นการเข้าใจผิด นักวิ่งที่ดีก็คือนักกีฬาที่ดีนั่นเอง ทำนองเดียวกันกับการเล่นกีฬาประเภทอื่นๆ เช่น การเล่นฟุตบอล ถ้าเรามุ่งแต่เตะฟุตบอลอย่างเดียว แรงเตะก็ไม่เพียงพอที่จะเตะลูกบอลให้ไกลข้ามสนามอย่างเช่นนักเตะตาน้ำข้าว และในตอนเริ่มต้นการเล่นก็พอวิ่งไหว แต่วิ่งไปสักพักหนึ่งยังไม่ทันจะจบครึ่งแรกก็เหนื่อยหอบเสียก่อน

ทั้งนี้นักเตะฟุตบอลทีมดังๆ ในประเทศอังกฤษล้วนต้องทำการยกน้ำหนัก ว่ายน้ำ และกระโดดเชือกด้วย และการฝึกวิ่งก็มิใช่เพียงแต่วิ่งรอบสนามฟุตบอลเท่านั้น ยังทำการฝึกวิชากำลังภายในโดยเอาเพื่อนักเตะขึ้นไปขี่บนหลังแล้ววิ่งขึ้นลงบันไดหลายๆ รอบแน่ทีเดียว นักวิ่งสมัครเล่นย่ามไม่ต้องทรหดตรากตรำถึงเพียงนี้ แต่ถ้ารู้สึกว่าวิ่งทีไรปวดเมื่อทุกทีก็แสดงว่ากล้ามเนื้ออ่อนแอ ต้องทำการบริหารกล้ามเนื้อนั้นโดยวิธีอื่นด้วยเพื่อให้แข็งแรงขึ้น การขี่จักรยานหรือว่ายน้ำเป็นวิธีการทำขณะนั่งอยู่บนเบาะจักรยาน และการว่ายน้ำ แรงลอยตัวของน้ำพยุงน้ำหนักของผู้ว่ายได้ตลอดเวลา

การบดเจ็บที่ทำให้รู้สึกเจ็บปวดบริเวณหน้าแข้งด้านในนี้ ยังอาจเกิดจากกระดูกหน้าแข้งแตกร้าวบริเวณเหนือเท้าขึ้นมา เนื่องจากการวิ่งนานและหักโหมเกินไป และเมื่อรู้สึกเมื่อยล้าแล้วก็ยังไม่ยอมหยุดวิ่งอีก นักวิ่งไม่ยอมปล่อยโอกาสให้กระดูกปรับตัวบนถนนคอนกรีตที่แข็งแกร่ง ไม่ยอมให้กระดูกรู้ตัวก่อนว่าต้องมีการใช้ให้ทำงานหนัก กระดูกจึงไม่สามารถเปลี่ยนแปลงโครงสร้างภายในเพื่อเพิ่มความแข็งแกร่งให้ตัวเองได้ทันการณ์ อนิจจากระดูกหน้าแข้งที่น่าสงสารก็ถึงคราวเคราะห์ที่จะแกเพื่อทำการประท้วงเจ้าของเสีย

อาการที่พบในเริ่มแรกจะรู้สึกปวดทุกครั้งที่ทำการวิ่ง แต่พอได้พักอาการก็จะหายไป แต่ระยะหลังอาการปวดไม่ทะเลาลงแม้จะพักผ่อน และในที่สุดก็ปวดมากจนลงน้ำหนักไม่ได้เลยอย่างไรก็ดี ในระยะนี้ควรจะรีบปรึกษาแพทย์ ซึ่งอาจจะต้องใส่เฝือกถ้าพบว่ามีกระดูกร้าวจากภาพรังสีเอกซ์ และหลังจากถอดเฝือกแล้วก็ไม่ควรวิ่งบนพื้นผิวที่แข็งอีก ใส่รองเท้าที่บุด้วยฟองน้ำอย่างดี และควรจะพันผ้ายืดทุกครั้งที่ทำการวิ่งพร้อมกับทำการบริหารกล้ามเนื้อของเท้าและขาโดยวิธีถีบจักรยานและว่ายน้ำดังที่ได้กล่าวมาแล้ว

จดหมายฉบับที่สองกล่าวถึงอาการอักเสบของข้อเข่าที่พบบ่อยในวัยกลางคน คำว่า กระดูกงอก ไม่ใช่เนื้องอกหรือมะเร็งอย่างที่หลายท่านกลัวกันจนไม่กล้าปริปากถามแพทย์ว่าคือโรคอะไรแน่ กระดูกงอกเป็นอาการเสื่อมของข้อต่อ มิใช่โรคร้ายแรง ตามธรรมดาเมื่อครั้งท่านยังเป็นหนุ่มสาวอยู่ ปลายกระดูกในข้อต่อจะบุด้วยกระดูกอ่อน ซึ่งทำหน้าที่เสมือนหนึ่งเบาะกันสะเทือนหรือสปริงกันการกระเทือนของรถยนต์ แต่ถ้าใช้ข้อต่อนั้นมากไป เช่นเดินมากไป ยืนนานไป น้ำหนักมากเกินไป ล้วนทำให้กระดูกอ่อนเสื่อมบางลงและค่อยๆ กร่อนไปในที่สุด กระดูกกับกระดูกก็มาเสียสีดัน เป็นผลทำให้มีหินปูนหรือกระดูกมาพอกบริเวณข้อต่อ เราจึงเรียกว่ากระดูกงอก หมายถึง กระดูกที่งอกมาใหม่ ซึ่งสามาถนำมาเปรียบกับเสาบ้านคอนกรีตที่สึกกร่อนไป ทำให้เจ้าของบ้านเอาปูนมาโบกให้แข็งแรงขึ้น แต่โบกอย่างไรก็ไม่ราบเรียบ เหมือนของเดิม ผิวเสาจึงขรุขระไปหมด ข้อเข่าก็เช่นเดียวกัน เมื่อผิวกระดูกขรุขระจากการพอกของกระดูกงอกที่มาเสริมเติมทีหลัง ทำให้เกิดการเสียดสีกับเยื่อหุ้มข้อหรือพังผืดรอบๆ ข้อเข่ามีอาการเจ็บปวดมากเมื่อต้องการทำการเคลื่อนไหว โดยเฉพาะเวลาเดินขึ้นลงบันไดหรือวิ่ง ในกรณีเช่นนี้ ในระยะที่เจ็บปวดอักเสบมากจำเป็นต้องงดวิ่งไปเลย และต้องหาผ้าพันยืดหัวเข่าไว้ (ดูรูปที่ 3)

                                          

สำหรับช่วงที่ความเจ็บปวดลดลง หรือไม่เจ็บปวด ควรจะเริ่มขี่จักรยานและบริหารให้ ขาเหยียดตรงโดยยกถุงทรายที่วางพาดบนหลังเท้า และทุกครั้งที่จะวิ่งต้องใส่สนับเข่าหรือผ้าพันยืดรัดให้แน่น เป็นที่น่าเสียดายว่า ถ้าข้อเข่าเสียไปหมด ทำให้ข้อเข่าแอ่นหรือผิดรูปไป เช่น ขาโก่ง เข้าหรือโก่งออก การวิ่งอาจไม่เหมาะสมกับเจ้าของเข่านั้นอีกแล้ว ต้องเปลี่ยนจากการวิ่งไปขี่จักรยานแทน และเวลานั่งต้องพยายามเหยียดเข่าให้ตรงเสมอ มิฉะนั้นเวลาเดินจะมีปัญหามาก เพราะแนวลงน้ำหนักไม่เป็นเส้นตรง ทำให้หัวเข่ายิ่งเจ็บปวดมาก

นอกจากนี้ปัญหาของกระดูกงอกแล้ว นักวิ่งบางท่านอาจจะประสบอาการปวดเข่าจากการอักเสบหรือฉีกขาดของเส้นเอ็นรอบข้อเข่า เช่น เส้นเอ็นของกล้ามเนื้อด้านหน้าและด้านหลังข้อเข่า (ดูรูป 4) การอักเสบของถุงน้ำรอบหัวเข่า การฉีกขาดของพังผืดหุ้มข้อเข่า และบางครั้งกระดูกสะบ้าอาจเคลื่อนที่ออกจากตำแหน่งเดิมได้ถ้าพังผืดที่ยึดกระดูกนี้ไว้ฉีกขาด ทั้งหมดนี้สามารถป้องกันได้ ถ้านักวิ่งไม่วิ่งท่าเป็ด ไม่วิ่งบนพื้นผิวถนนที่แข็งเกินไป ไม่วิ่งนานเกินไป ไม่วิ่งสะดุดหกล้มหัวเข่ากระแทกพื้น และเมื่ออาการปวดทั้งหมดที่กล่าวมานี้ภายใน 24 ชั่วโมงแรก ควรประคบด้วยน้ำแข็ง กินยาลดปวดประเภทแอสไพริน แต่ต้องดื่มน้ำมากๆ และกินยาหลังอาหารทันที ใช้ผ้าพันยืดขนาด 4 นิ้ว พันรอบหัวเข่าและเมื่อพันระยะเวลานี้แล้ว อาจประคบด้วยน้ำร้อน สมุนไพร ทาบาล์ม น้ำมันหม่อง และที่สำคัญที่สุดคือหยุดวิ่งชั่วคราว จนกว่าอาการเจ็บปวดจะทุเล่าลง อย่าฝืนวิ่งต่อไป 

                                   

การวิ่งสู่วิถีชีวิตใหม่ มิใช่ความเจ็บปวดทรมานหรือบทเรียนแสนระทมที่เก็บอยู่ในส่วนลึกของจิตใจ แต่เป็นชีวิตใหม่ที่มีความสุขทั้งกายและใจ